Vorige week maakte Vattenfall een fors verlies voor Nuon bekend en gaf ze aan dat ze mede-investeerders zoekt voor de continentale delen van het bedrijf. Ook suggereerde Eneco-topman Jeroen de Haas in een interview dat de overheid energiebedrijven moet terugkopen. Sindsdien gonst mijn Twitter-timeline van de mensen die dromen van het terugkopen van Nuon. Door de overheid, zoals de SP wil, of via een crowdfunding campagne, zoals Sven Pluut voorstelt. Zelfs een criticaster van bestaande energiebedrijven als Jan Rotmans toonde zich op Twitter voorstander van de terugkoop van Nuon en Essent door de overheid.
Maar is terugkoop nou werkelijk zo’n goed idee? Aangezien Twitter een belabberd discussieplatform is hieronder de gehoorde argumenten op een rij (voor zover ik ze heb onthouden).
Door energiebedrijven te kopen krijgt de overheid de netwerken weer in handen
Dat is de makkelijkste, want de netwerken zijn nooit mee verkocht. De regionale gas- en elektriciteitsnetwerken zijn in handen van gemeenten en provincies gebleven, alleen netwerkbeheerder Stedin is onderdeel van overheidsbedrijf Eneco gebleven. Alle andere regionale netwerkbedrijven zijn afgesplitst. Het landelijke netwerk is nog steeds van de rijksoverheid. Alleen de warmtenetten zijn van de energiebedrijven. Waarom dat laatste zo is? Geen idee. Naar mijn mening een weeffoutje in het systeem, maar niet een waarvoor ik belastinggeld in de overname van een volledig energiebedrijf zou stoppen.
Met een energiebedrijf in handen kan de overheid de energietransitie versnellen
Dat klinkt leuk en het bekt aardig, alleen: waarom liep Nederland volgens Eurostat Europees gezien dan zo achteraan? Alle belangrijke Nederlandse energiebedrijven waren tot 2009 in handen van de overheid. Wanneer overheidsbezit werkelijk tot versnelling van de energietransitie zou leiden dan hadden we in 2009 (het jaar van de verkoop van Essent en Nuon) toch meer dan de schamele 4% aan hernieuwbare energie moeten hebben? Ook in 2004 stond Nederland met 1,8% duurzame energie al op de vierde plaats van onderen qua aandeel duurzame energie in de EU. Alleen Malta, Luxemburg en het Verenigd Koninkrijk hadden een lager percentage volgens Eurostat. Dat is nou niet echt een prestatie waar de Nederlandse overheidsaandeelhouders uit die tijd zich voor op de borst mogen kloppen…
Pas in 2011 (het laatste jaar waarvoor Eurostat cijfers heeft staan) waren we zowaar een plekje opgeschoven door stuivertje te wisselen met België, de nummer vijf op de lijst van kleinste aandeel duurzame energie. Dat heeft overigens net zoveel te maken met een terugval van het aandeel duurzame energie in België als met een kleine stijging van het aandeel duurzame energie in ons eigen land tot 4,3%.
Mijn conclusie: overheidsbezit van een energiebedrijf heeft in het verleden niet geleid tot versnelling van de energietransitie. Ik denk zelfs dat de opkomst van nieuwe bedrijven als Qurrent, BAS Energie, het al langer bestaande GreenChoice en niet te vergeten de vele energiecooperaties in meer of mindere mate van oprichting meer effect gaan hebben op de energietransitie. Net als solar lease bedrijven als Rooftop Energy die met slimme constructies komen om zonne-energie haalbaar te maken vanuit de energierekening.
De overheid heeft geleerd van fouten uit het verleden en gaat haar aandeelhoudersmacht nu wel inzetten voor de energietransitie
Wederom: het bekt lekker, maar enige onderbouwing van zulke inzet ten bate van de broodnodig geachte versnelling van de energietransitie is gewenst. Heeft het ingrijpen van de overheid in de financiële sector (de meest recente overheidsinterventie op de markt via overname van bedrijven) werkelijk geleid tot duurzamere banken en verzekeraars? Merken ASR, ABN en SNS dat de overheid stuurt op duurzaamheid van hun organisatie? Ik waag het te betwijfelen. Ook voor wat betreft de beloning maak ik me weinig illusies. Meteen na de overname van ABN werd duidelijk dat er naast de Balkenendenorm een tweede Zalmnorm van zeven ton voor bankdirecteuren werd geïntroduceerd. Dat zal voor energiebedrijven niet veel anders gaan.
Ik heb namelijk nergens gelezen dat er een grootschalige wisseling van ambtenaren heeft plaatsgevonden waarbij personen die ik ken als voorvechters van duurzaamheid aan de top van ambtelijke organisaties terecht zijn gekomen. Ook een draai naar actief aandeelhouderschap van de overheid heb ik niet waargenomen in de ambtelijke benoemingen van de laatste jaren. Dan heb ik het voor het gemak maar even niet over het feit dat de politieke leiding ook niet echt in die richtingen lijkt te denken.
Als de overheid dan toch wil leren, laat haar dan leren ingrijpen via regelgeving. De voorbeelden in landen als Duitsland, Denemarken en Spanje laten zien dat dat een veel groter effect heeft op de toename van het aandeel duurzame energie. Wel goed nadenken over de hoogte van vergoedingen, want Spanje laat zien dat een te hoge vergoeding niet houdbaar is. Met het streven naar een Noord-West Europese energiemarkt zou ik zeggen: copy-paste van onze oosterburen. Desgewenst met een wat lagere vergoeding, maar verder onder dezelfde voorwaarden. Dat is een bewezen recept voor een succesvolle energietransitie met lage groothandelsprijzen van elektriciteit voor de grootverbruikers en een hoge mate van acceptatie onder de bevolking. Met een opslag rond de 5 tot 6 eurocent per kWh is het nog altijd goedkoper dan onze huidige kleinverbruikerstarief van de energiebelasting, zelfs als er in 2014 0,8 eurocent bovenop komt.
Fossiele centrales blijven de komende twintig jaar nodig als back-up van het elektriciteitsnetwerk
Dat is goed mogelijk, maar het kan net zo goed zijn dat dat niet het geval is. Overheidsbedrijf Eneco heeft de afgelopen jaren eigenhandig ervaren dat de energietransitie soms anders loopt dan verwacht. Want hun gloednieuwe gascentrale maakt nauwelijks draaiuren. Daarmee verkeren ze in goed gezelschap, want ook de nieuwe gascentrale van Nuon draait op zeer beperkte capaciteit. Ook GDF heeft eerder dit jaar al aangekondigd gascentrales te gaan sluiten, terwijl gas gezien wordt als de transitiebrandstof naar een duurzame elektriciteitsvoorziening. Gascentrales hebben echter last van de combinatie hoog brandstofkosten, lage CO2-prijs en niet te vergeten de lage wholesale-prijs voor elektriciteit door de energietransitie in Duitsland. Dat is wat anders dan zeggen dat de elektriciteitsprijs voor kleinverbruikers daalt, want dat is net als in Duitsland niet het geval.
Duitsland, de VS en ook Australië laten zien dat het met de behoefte aan fossiele centrales als back-up voor het systeem ook een hele andere kant op kan gaan. Zo werkt Duitsland op verschillende manieren aan een betere inpassing van hernieuwbare elektriciteit. Zo heeft Duitsland sinds begin dit jaar een nieuwe regeling om opslagtechnieken te stimuleren. Opslagtechnieken kunnen momenteel wellicht financieel nog niet uit, maar met de juiste prijsprikkels en marktontwikkelingen kan dat snel gaan. Met als gevolg verdere waardedaling van bestaande energiecentrales. Daarnaast zet Duitsland in op vraagbeperking, ze hebben er sinds kort zelfs een speciale markt voor geopend.
Duitsland laat ook zien dat door de energietransitie de concepten baseload en peakload geheel andere betekenissen krijgen. Wanneer dat doorzet, gaan we de komende jaren nog meer afboekingen op bestaande centrales zien. Vooral op centrales die niet snel kunnen op- en afschakelen. Traditioneel is dat een voordeel voor gascentrales ten opzichte van kolencentrales. Alleen worden nieuwe kolencentrales inmiddels ook steeds flexibeler gebouwd. Zolang het prijsnadeel van gas niet wordt gecompenseerd door een voordeel via de CO2-prijs van ETS blijft kolen dan de voorkeur hebben.
Als provincies en gemeenten de opbrengst van de verkoop van energiebedrijven niet besteden vind het Rijk wel een manier om het op te halen
Verreweg het slechtste argument dat ik heb gelezen, want angst is een slechte raadgever. En als belastingbetaler zie ik het geld liever van de ene naar de andere overheid verhuizen, dan dat het geld wordt gestoken in de overname van bedrijven waar mogelijk nog steeds fors op afgeboekt moet gaan worden. Een sector in ieder geval waarvan je kan afvragen of het de komende twintig jaar nog de stabiele investering blijft die het van oudsher altijd was. Bovendien loop ik al voldoende risico in deze sector door de forse investeringen van mijn pensioenfondsen in de energiesector.
Een andere optie als gemeenten en provincies niet willen dat het geld wordt geconfisqueerd door ‘Den Haag’ is om het geld rechtstreeks te steken in de energietransitie. Bijvoorbeeld door te investeren in het opschalen van een sprong naar energienotanul woningen of energieneutrale kantoorgebouwen, scholen en zorginstellingen. Ik vermoed dat ze bij Energiesprong nog wel wat concepten op de plank hebben liggen.
Als de overheid energiebedrijven terugkoopt kunnen kolencentrales op termijn goedkoop omgebouwd worden tot diep-thermische centrales
Een mooie optie, alleen waarom is daar op dit moment een overname door de overheid voor nodig? Wie zegt dat de bodem bereikt is en dat er geen verdere afschrijvingen nodig zijn? En bovendien: wie zegt dat de overheid wel gaat investeren in de ombouw en marktpartijen niet? De rijksoverheid heeft met Energie Beheer Nederland enkel een goed track record als het gaat om de winning van olie en gas. Tot nu toe zie ik dit staatsbedrijf geen enkele beweging maken om een deel van de baten van duurzame energie te plukken.
Wil je water dan ook privatiseren?
Nou nee, dat heb ik ook nooit beweerd. Water is naar mijn mening een hele andere markt, waarbij de ervaring in het buitenland leert dat het scheiden van netwerk en levering veel moeilijker, zo niet bijna onmogelijk is. Bij energie is scheiding tussen de netwerken, productie en levering veel makkelijker te realiseren en dat is ook gebeurd. Dat maakt de productiebedrijven en de handelsbedrijven (de Eneco’s, Nuon’s en Essent’s van deze wereld) kwetsbaarder voor overnames en concurrentie. Zolang het netwerk in publieke handen blijft hoeft dat naar mijn mening geen probleem te zijn. In een decentrale productieomgeving verandert hun rol. Met de opkomst van lokale initiatieven worden de keuzes voor afnemers steeds groter. Koop je een winddeel bij de Windcentrale? Heb je een paar zonnepaneeltjes op je dak? Wil je nog deelnemen aan een collectieve zonnecentrale van SolarGreenPoint of 1.000.000 Watt? In theorie allemaal mogelijk.
Wellicht dat de rol van het energiebedrijf in de toekomst beperkt is tot het afnemen van stroom uit deze projecten als je het zelf niet verbruikt en het leveren van stroom als je meer vraagt dan je projecten opleveren. Als dat toekomstbeeld klopt is het bezit van veel grootschalige centrale productie mijns inziens geen zegen.
Mijn eindconclusie:
Ik wil best geld investeren in de energiesector, maar niet via een bedrijfsovername door de overheid. Ook ga ik geen geld steken in overname van bedrijven waarvan ik me zeer afvraag of ze het dieptepunt al bereikt hebben. Ik geloof absoluut dat er binnen Nuon en Essent mensen zijn die sneller willen verduurzamen. Ik betwijfel alleen of een overname door overheid of particulieren er voor gaat zorgen dat die mensen naar boven komen drijven. Of dat een groep crowdfunders in staat is om het bedrijf in de benodigde strategische klem te zetten voor verduurzaming van binnenuit (zoals Jeroen de Haas dat ooit omschreef in een interview). Ik laat me graag overtuigen van het tegendeel, dus schiet maar raak in de commentaren.
Krispy's Blog 
Geef een reactie