Krispy's Blog

In het debat over energietransitie en klimaatmaatregelen gericht op de energiesector zijn er een paar constanten die telkens opduiken. Een van de hardnekkigste betreft kernenergie. Al onder Rutte I waren er plannen voor Borssele II. Rond dezelfde tijd werd in de VS door voorstanders van kernenergie hoopvol gesproken van een ‘nucleaire renaissance’. Voorstanders vinden dat kernenergie taboe is verklaard voor het klimaatakkoord. Mij lijkt het nuttiger om eens te kijken naar hoe reëel de marktkansen van kernenergie zijn.

Historie

Voor wie de ontwikkeling van kernenergie al langer volgt is het geen verrassing dat nieuwe centrales moeilijk van de grond komen in Europa en de VS. Wereldwijd neemt de totale capaciteit van kerncentrales ook nauwelijks meer toe en stijgt de gemiddelde leeftijd van de kerncentrale vlot. In 2009 publiceerde Citibank een rapport met de titel “New Nuclear – The Economics Say No” (pdf), waar ik toen ook al aandacht aan besteedde. In dit rapport laat Citibank zien dat de kosten en financiële risico’s van kernenergie groot zijn voor private investeerders. De studie somt vijf grote risicogebieden op waar ontwikkelaars en beheerders van nieuwe kerncentrales rekening mee moeten houden: planning, bouw, energieprijs, beheer en sluitingskosten.

Volgens de studie hebben overheden in geïndustrialiseerde landen enkel de risico’s op het vlak van planning beheersbaar gemaakt voor ontwikkelaars van kerncentrales. Hoewel het een belangrijke factor is, “is het de factor met de minste financiële impact”. Bouw, energieprijs en beheer zijn de belangrijkste risicogebieden. Zo enorm dat ze echte “corporate killers” zijn en ook de grootste energiebedrijven op de knieën kunnen dwingen, volgens het rapport.

De Duitse fysicus Christoph Pistner van het Duitse Instituut voor Toegepaste Ecologie kwam toentertijd tot dezelfde conclusie. In zijn rapport “Renaissance of nuclear energy” (pdf, Duits) voert Pistner aan dat ontwikkelaars “de enorme bouwkosten van een nieuwe kerncentrale op voorhand en voor een ongewoon ladnge termijn moeten financieren.” Het duurt volgens Pistner minstens twintig jaar voor de operationele kosten terugbetaald zijn. Pas na die periode maakt een kerncentrale winst.

Amerika’s nucleaire renaissance

Vanaf 2010 zijn er meer dan tien plannen geweest voor nieuwe kerncentrales in de VS. Voorstanders droomden al van een nucleaire renaissance. Ondanks dat Obama ruim 8 miljard dollar aan garanties beschikbaar stelde voor de bouw van 2 nieuwe kerncentrales wordt er inmiddels enkel nog aan de nieuwe kerncentrale Vogtl gewerkt. De bouw van deze kerncentrale ligt achter op schema en boven budget. Dit is voor het energiebedrijf niet zo erg, omdat ze de bouwkosten al door mogen rekenen aan hun klanten.

Westinghouse, het Amerikaanse dochterbedrijf van Toshiba dat kerncentrales bouwt, is in 2017 failliet gegaan en Amerikaanse energiebedrijven, zoals Exelon, geven aan dat ze niet verwachten dat er nog nieuwe kerncentrales gebouwd zullen worden. Erg hoopvol ziet het er dus niet uit voor nieuwbouw van de huidige generatie kerncentrales, dat concluderen ook Amerikaanse onderzoekers in een recent paper. De auteurs zijn voorstander van kernenergie, maar geven aan dat de toestand waarin kernenergie zich bevind reden is tot diepe bezorgdheid. Of in hun eigen woorden:

Achieving deep decarbonization of the energy system will require a portfolio of every available technology and strategy we can muster. It should be a source of profound concern for all who care about climate change that, for entirely predictable and resolvable reasons, the United States appears set to virtually lose nuclear power, and thus a wedge of reliable and low-carbon energy, over the next few decades.

Bestaande kerncentrales en technologische ontwikkeling

Bestaande kerncentrales in de VS hebben het zwaar en staan onder druk van goedkopere opties, zoals hernieuwbare energie en gascentrales. Volgens een recente analyse van Bloomberg New Energy Finance draait een kwart van de kerncentrales met verlies of loopt het risico om gesloten te worden. Deze centrales hebben een gezamenlijke opwekkingscapaciteit van 32,5 gigawatt. Verschillende staten ondernemen initiatieven om sluiting te voorkomen, maar dat zorgt hooguit voor vertraging en niet voor extra capaciteit. Het stelpen van de verliezen vergt $1,3 miljard per jaar.

De Amerikaanse onderzoekers lopen ook alle technologische ontwikkelingen langs en zijn weinig hoopvol over de toekomstperspectieven. Veel van de geavanceerde technieken, zoals gesmolten-zoutreactoren en thoriumcentrales, zijn nog decennia verwijderd van commerciële toepassing. Het enige lichtpuntje dat ze zien voor geavanceerde reactoren is TerraPower, de nucleaire startup waar Bill Gates in geïnvesteerd heeft. Waarbij ze wel aantekenen dat het ook dit bedrijf niet lukt om haar techniek binnen het Westerse systeem te commercialiseren, waardoor ook dit bedrijf inmiddels samenwerkt met China.

Een deel van de voorstanders van kernenergie ziet kleine modulaire kerncentrales als mogelijke oplossing. Daar denken de auteurs anders over, pas vanaf een prijs van $100/ton CO2 achten zij deze techniek kansrijk. Ook een hogere gasprijs zou helpen.

Situatie in West-Europa

In West-Europa zijn de marktkansen voor kernenergie niet veel beter. Duitsland is nog steeds van plan alle kerncentrales uit te faseren en Frankrijk heeft plannen gemaakt om de afhankelijkheid van kernenergie te verkleinen. De omvang van de Franse plannen om kerncentrales te sluiten verschilt niet veel met de Duitse plannen. Om het aandeel kernenergie in Frankrijk te verlagen moeten ongeveer 22 kerncentrales gesloten worden. Ter vergelijking: Duitsland sluit er 17 om de Atomausstieg te realiseren. Een aanvullend probleem voor bestaande kerncentrales in Europa zijn de grote tekorten in de fondsen voor ontmanteling van kerncentrales en berging van kernafval.

Ondertussen kampt de laatste grote Europese kerncentrale bouwer EDF met kwaliteitsproblemen en veiligheidsproblemen. De vertragingen en budgetoverschrijdingen bij de bouw van de centrales in Flamanville en Hinkley C lopen nog steeds verder op. Lichtpuntje lijkt de opening in september 2019 van Olkiluoto-3, de Finse reactor die al 10 jaar vertraagd is en bijna 6 miljard euro duurder is dan begroot.

Tegenvallers zijn er ook, zo liggen alle procedures voor een tweede kerncentrale bij Borssele stil sinds 2012. De kans dat één van deze partijen de draad weer oppakt lijkt klein. Een recent advies van de National Infrastructure Commission in het Verenigd Koninkrijk adviseert om het aantal nieuwe kerncentrales te beperken en in te zetten op hernieuwbare energie. Dat biedt dus ook weinig goed nieuws voor de kernindustrie:

Any assessment needs to recognise the full costs and risks. It should not be distorted by hidden costs or used to present costs as artificially lower. Given the balance of costs and risk, a renewables based system looks like a safer bet at present than constructing multiple new nuclear power plants. But a large amount of uncertainty does remain.

Opvallend, omdat er in de commissie twee leden zitten die een achtergrond in de kernenergiesector hebben.

Rampjaar 2017

Vorig jaar werd door verschillende voorstanders van kernenergie uitgeroepen tot een slecht jaar. Ze waarschuwden voor een “snel verergerende crisis“, een “crisis die het voortbestaan van kernenergie in het westen bedreigd“, “de crisis waarmee de kernindustrie wordt geconfronteerd in ontwikkelde landen“, de “as van een stervende industrie”, en van een”industrie aan de ademhalingsmachine in de VS en in andere ontwikkelde economiën”.

Conclusie

Mijn conclusie is dat kernenergie niet wordt doodgezwegen of taboe is. Citibank had het 10 jaar geleden al juist: nieuwe kerncentrales kunnen in de Amerikaanse en Europese elektriciteitsmarkt economisch niet uit. Tenzij er forse staatssteun wordt geboden of de CO2-prijs veel hoger wordt. Voorstanders van kernenergie komen er steeds openlijker voor uit dat staatssteun nodig is. De ontwikkelingen rond Hinkley C en in de VS laten zien dat kernenergie daarbij nu al niet de goedkoopste optie is en dat er meer kans is dat de kosten van hernieuwbare energie dalen, dan die van kernenergie. Gelet op de stijgende leeftijd van kerncentrales lijkt het dan ook aannemelijker dat kernenergie in de VS, de EU en in Nederland het tijdperk van ontmanteling in gaat.

Nieuwe ontwikkelingen, zoals thoriumcentrales, gesmolten-zoutcentrales of kleine modulaire reactoren zijn nog decennia weg van commerciële toepassing. Deze technieken komen daarmee te laat voor een bijdrage aan het terugdringen van CO2-emissie in 2030. Dat maakt dat deze nieuwe technieken terecht geen rol spelen in het klimaatakkoord dat afspraken tot 2030 bevat.

Dit bericht is eerder verschenen op Sargasso.