Op 5 april 2010 kwamen 29 mijnwerkers in West Virginia om het leven bij een explosie. Theatermakers Jessica Blank en Erik Jensen maakten een stuk op basis van interviews met de overlevenden en familie van de overledenen. Steve Earl schreef, op basis van de interviews, de nummers voor het stuk. Waaronder het nummer The devil put the coal in the ground. Ter herinnering dat niet alleen mijnbouw in Congo zwaar en gevaarlijk werk is, maar ook mijnbouw voor oude vormen van energie: kolen.
Dat geldt ook voor de omgang met de werknemers en het milieu. De afgelopen jaren hebben verschillende Amerikaanse kolenmijnen geprobeerd om van hun verplichtingen ten aanzien van landschapsherstel, pensioenen en zieke werknemers af te komen via de Amerikaanse Chapter 11 procedure. Een methode die in iets aangepaste vorm in Nederland wordt toegepast bij de gaswinning in Groningen, waar het leeuwendeel van de 101 mensen die het Dagblad van het Noorden vorig jaar interviewde voor de serie Ik wachtnog steeds wacht op het verhelpen van de mijnbouwschade ten gevolge van gaswinning.
Sinterklaas is al weer een week het land uit, tijd dus om de energiecijfertjes van november 2020 door te akkeren. Aangezien het in november warmer was dan in 2019 heb ik me voorgenomen om de jaarcijfers van 2020 ook te gaan vergelijken met het gemiddeld aantal graaddagen van de vorige eeuw. Dat is nog even puzzelen om te komen tot vergelijkbare cijfers, omdat de meeste landelijke cijfers uitgaan van weerstation De Bilt en ik weerstation Rotterdam als referentie hanteer. Dat kan betekenen dat er volgend jaar een bericht komt waarin alle getallen omgerekend zijn naar weerstation De Bilt.
Cijfertjes
Wat (in kWh)
2019
2020
verschil
Ruimteverwarming
487
362
-26%
Warm water
230
198
-14%
Apparaten
278
282
1%
Totaal verbruik
995
842
-15%
Verbruik/graaddag
1,31
1,26
-4%
Gasverbruik
208
176
-15%
Elektriciteitsafname
765
644
-16%
Teruglevering
21
26
24%
Zonnepanelen
60
70
17%
Zonnedelen
17
11
-35%
Winddelen
67
124
86%
Zonneboiler
22
22
0%
Totaal opwekking
166
227
37%
Netto elektriciteitsverbruik
622
439
-29%
% eigen verbruik
65%
63%
Saldo jaarbasis
1891
Bruto energieverbruik
Ons bruto energieverbruik, dus het energieverbruik zonder wat we opwekken ligt tot en met november 20% lager dan gemiddeld in voorgaande jaren. Ik heb geen reden om te verwachten dat dit in december nog erg gaat veranderen. De daling die sinds maart 2019 zichtbaar is zet dus door. Deels doordat 2020 wederom een warm jaar is, deels door de verandering van wijze van verwarming van ons huis. Als ik corrigeer voor het warmere weer blijft een daling van 19% van ons bruto energieverbruik over.
Bij het netto energieverbruik is het effect nog steviger zichtbaar. Tot en met november hebben we zo’n 2.500 kWh ingekocht. De rest wekken we zelf op met onze zonnepanelen, zonnedelen en winddelen. Volgend jaar gaat er op dat punt wel wat veranderen, omdat we overstappen naar Energiek Schiedam | om. Dat betekent dat we onze winddelen gaan verkopen.
Energieverbruik per toepassing
In november is vormt het energieverbruik voor verwarming uiteraard weer een groter deel van ons totale energieverbruik dan in de zomermaanden. Toch is de piek tot nu toe ook dit jaar lager dan in voorgaande jaren. Het energieverbruik voor warm water en voor elektrische apparaten ligt nog steeds redelijk constant rond de 500 kWh per maand.
Ook op jaarbasis wordt de uitsplitsing van ons energieverbruik per toepassing ronduit saai. Ik hoop dat ons verbruik voor verwarming deze winter nog wat gaat schommelen, anders wordt het wel een erg saaie bedoening. Het verbruik voor warm water en elektrische apparaten ligt samen rond de 6.000 kWh, waarvan het deel voor warm water geleverd wordt door onze zonneboiler en onze cv-ketel.
Als ik kijk naar het aandeel van de verschillende toepassingen in ons energieverbruik, dan daalt het aandeel voor verwarming nog steeds. Het aandeel van warm water blijft de laatste paar maanden redelijk gelijk, voor het verbruik voor elektrische apparaten stijgt. Wat op zich niet raar is, aangezien er met thuiswerken beduidend vaker laptops en lichten aan zijn, ook hebben we extra wifi-toegangspunten geïnstalleerd voor thuiswerken.
Verwarming
Onze keuze om over te schakelen van een HR-ketel naar infraroodverwarming loopt geregeld tegen de nodige vooroordelen op. Daarom hier toch maar weer even kort de toelichting op onze keuze. Op de eerste plaats wilde we van het gas af en vonden we dat belangrijker dan CO2-reductie. Dat heeft niet alleen te maken met het feit dat ik werkzaam ben in de energietransitie of met CO2-reductie, maar vooral met de wijze waarop bij gaswinning wordt omgegaan met de rechten van bewoners. Al in 2015 schreef ik daar een gastbijdrage over voor Nudge.
Een andere belangrijke reden is dat onze woning met C-label schil (inmiddels officieel tot A-label gedoopt d.m.v. toevoegen van zonneboiler en zonnepanelen) niet geschikt is voor een warmtepomp. Ik heb daar meerdere fabrikanten op bevraagd. De meeste geven aan dat er eerst fors geïsoleerd moet worden, voordat mijn woning geschikt is voor een warmtepomp. De rekening daarvan is fors, alleen al het vervangen van dubbelglas door HR++ kost voor onze woning ruim Euro 20.000. Deels gaat het dan om het vervangen dubbelglas door HR++, deels om het vervangen van oude kozijnen en ruiten. Formeel is in dat laatste geval natuurlijk slechts een klein deel kosten voor extra isolatie, de rest van de kosten moet je echter ook gewoon betalen. Het extra isoleren van onze muren, vloer en dak kost ook geld. Ons gasverbruik voor verwarming lag rond de 600 m3 per jaar, laat isolatie daar 20% op schelen dan daalt ons gasverbruik met 120 m2 per jaar.
Voor mij valt hoge temperatuur stadsverwarming af voor onze woning. Dat is veel te veel warmte om milieutechnisch interessant te zijn en het levert veel te hoog vastrecht op om interessant te zijn. Warmtepompen vallen technisch af en een bijkomend aandachtspunt vind ik mogelijke geluidsoverlast voor de buren in geval van een lucht-waterwarmtepomp. Er zijn drie opties voor een buitenunit in ons huis: voorgevel (geluid gericht op slaapkamers van overburen op 20 meter afstand), achtergevel (geluid gericht op slaapkamers van buren op 25 meter afstand), zijgevel (geluid boven dakterras buren). Geen van drieën ideaal. Ook zijn onze huidige radiatoren ongeschikt voor lage temperatuur. Met voeding van een hr-ketel hebben ze al moeite om de huiskamer comfortabel te krijgen, doordat ze relatief klein zijn t.o.v. de omvang van onze woonkamer.
In 2018 hebben we na 4 jaar testdraaien in de badkamer besloten om alle niet verblijfsruimtes uit te rusten met infraroodverwarming. Na een aantal gesprekken met de leverancier hebben we besloten een kleine, maar belangrijke, extra stap te maken en ook onze woonkamer met infraroodverwarming uit te rusten. De panelen zijn in maart 2019 geïnstalleerd. Sindsdien gebruiken we infraroodverwarming als hoofdverwarming in onze woning.
Daarbij corrigeer ik mijn verbruikscijfers (nog) niet voor efficiencyverliezen van de verwarming, ik ga uit van wat we afnemen op de meter. Ik blijf corrigeren voor efficiency ook een raar fenomeen vinden, bij de overschakeling naar led-verlichting heb ik de besparing op het elektriciteitsverbruik van apparaten ook niet gecorrigeerd voor de efficiency van gloeilampen. Ik kom de professionele energiebespaaradviseurs echter met alle plezier tegemoet met een verdere uitsplitsing van het energieverbruik, voor nu ben ik daar niet aan toegekomen.
Dan nu op naar de cijfers van ons energieverbruik voor ruimteverwarming in november, deze lagen 26% lager dan in 2019. November 2020 telde 22% minder graaddagen dan november 2019, wat betekent dat een groot deel van het gedaalde energieverbruik aan de zachte november maand lag. Tegelijkertijd zijn we in november 2020 veel meer thuis geweest dan vorig jaar en hebben we ook extra ruimtes verwarmd vanwege thuiswerken. Een temperatuur gecorrigeerde daling van 4% t.o.v. 2019 is dus zacht gezegd onverwacht.
Het energieverbruik per graaddag lag in november 2020 net als in oktober lager dan in 2019, terwijl we dit jaar toch echt meer thuis zijn en meer ruimtes verwarmen. Ook verwarmen we ruimtes langer, de woonkamer wordt nu de hele dag verwarmd. In 2019 werd deze tussen 9 en 15u niet verwarmd.
Op jaarbasis verbruiken we in een standaardjaar (met het gemiddeld aantal graaddagen van de afgelopen 10 jaar) 3.070 kWh. Dat is 46% lager dan ons langjarig gemiddelde verbruik met de HR-ketel. Als geen rekening gehouden wordt met het aantal graaddagen lag ons jaarverbruik over de afgelopen 12 maanden op 2.622 kWh. Dat betekent dat we dus ruim 400 kWh aan energie bespaart hebben doordat de afgelopen 12 maanden warmer zijn dan gemiddeld in de periode 2000-2019.
Energieproductie / herkomst energieverbruik
Een groot deel van de energie die we per maand verbruiken is elektriciteit, zo’n 15% komt op jaarbasis van zonnewarmte. Een klein deel, minder dan 20%, komt nog van aardgas. De overschakeling naar infraroodverwarming is goed terug te zien in onderstaande grafiek.
De elektriciteit die gebruiken wekken we deels zelf op. In november was dat 47% van ons totale verbruik, de overige 53% kopen we in bij onze elektriciteitsleverancier. Ten opzichte van onze HR-ketel levert dat 96% CO2-reductie op (o.b.v. stroometiket 2019), of een stijging van 1% op basis van de Nederlandse elektriciteitsmix in 2019. Tot zover de dwaze beweringen over enorme CO2 stijging ten gevolge van infraroodverwarming. Met de marginale CO2 emissie van het elektriciteitssysteem ga ik niet rekenen, het is m.i. op systeemniveau namelijk niet mogelijk om te bepalen of er een gascentrale bijspringt voor mijn wasmachine of mijn infraroodverwarming, zoals ik ook niet kan nagaan of er ergens een grootverbruiker een tandje terugschakelt ipv de marginale centrale extra stroom te laten produceren.
Op jaarbasis is in onderstaande grafiek wederom goed te zien dat ons energieverbruik stapsgewijs gedaald is sinds begin 2019, waarbij ons gasverbruik is gedaald en ons elektriciteitsverbruik is gestegen. Per saldo zijn we bijna 2.000 kWh gedaald in verbruik.
Ook de mix waar we onze energie vandaan halen is behoorlijk verandert sinds begin 2019. De inkoop van elektriciteit is weer terug in de mix met een aandeel van ruim 20%. Toch is de mix behoorlijk verandert sinds we in 2011 in ons huis zijn gaan wonen. Kochten we in 2012 nog bijna 80% van onze energie in in de vorm van elektriciteit en aardgas, inmiddels wekken we ruim 60% van onze energie zelf op.
Op het dak van wijkcentrum De Erker (in West) komen 166 zonnepanelen te liggen. De stroom die daarmee wordt opgewekt, komt ten goede aan de omliggende wijk. Half oktober hebben we de voorinschrijvers gevraagd om hun inschrijving definitief te maken. Een groot deel daarvan heeft dat inmiddels gedaan en er zijn ruim 100 panelen verkocht. Daarmee gaan we nog dit jaar ons tweede zonnedak realiseren. Deelnemen is nog mogelijk als je in een van de aanliggende postcodes woont en lid bent – of wordt – van Energiek Schiedam.
Vervolg
Nu we ruim bijna 70% van de stroomdelen hebben verkocht hebben we de deelnemers de nota voor deelname gestuurd. Zodra 50% van het totale projectbedrag ontvangen is geven we de installateur opdracht om de zonnepanelen te installeren. We gaan er van uit dat de zonnepanelen voor de kerst op De Erker geïnstalleerd zijn. Vanaf dan zullen de deelnemers 16 jaar profiteren van stroom hun eigen zonnepanelen.
Inschrijving verlengd Er zijn momenteel nog ongeveer 50 zonnepanelen, 500 stroomdelen, beschikbaar. De inschrijftermijn is daarom verlengd. Inschrijven kan via onze portal.
Hoe werkt het?
Zon op De Erker is een zogenaamde postcoderoosproject (PCR). Dat betekent dat deelnemers recht hebben op een korting op de energiebelasting, doordat ze samen met anderen investeert in opwekking van duurzame energie. Voorwaarde is dat de deelnemers in de buurt wonen, dat willen zeggen binnen een zogenaamd postcoderoosgebied, kleinverbruikers zijn en samen een coöperatie of vereniging van eigenaren vormen.
Meedoen aan PCR Zon op De Erker kan als je woont in een van de volgende postcodegebieden: 3011, 3012, 3013, 3014, 3016, 3017, 3018 of 3019.
Elk zonnepaneel wordt verdeeld in tien ‘stroomdelen’, die per deel € 32,50 kosten. De minimale afname is één stroomdeel, en de maximale is 200. Je inschrijving is definitief vanaf het moment dat Energiek Schiedam je betaling heeft ontvangen. Je ontvangt een certificaat als bewijs van deelname.
Wat levert het op? Per zonnedeel kun je een opbrengst van ongeveer 25kWh op jaarbasis verwachten. Over de opgewekte stroom betaal je géén energiebelasting. Uitgaande van de huidige hoogte hiervan (november 2020) scheelt dat ongeveer € 0,11 per kWh. Het is niet zinvol om meer zonnedelen aan te schaffen dan je zelf aan stroom verbruikt. De opbrengst van extra opgewekte kWh bedraagt namelijk slechts € 0,05 a € 0,06. Een voorbeeld: een gemiddeld huishouden verbruikt jaarlijks ongeveer 3000kWh. Dat is grofweg 120 stroomdelen. Bekijk dus even goed je elektriciteitsverbruik voordat je je inschrijft. Leden die energie afnemen van OM Nieuwe Energie of Greenchoice krijgen extra voordeel.
Samenwerking Het project Zon op De Erker is een samenwerking tussen wijkcentrum De Erker, PRIMO Schiedam, gemeente Schiedam en Energiek Schiedam. Samen maken we zonne-energie haalbaar en betaalbaar voor inwoners van Schiedam West, ook als ze zelf geen geschikt dak voor zonnepanelen hebbben. De uiteindelijke kosten van het project zijn bijna 20% lager dan in 2019 begroot, dit voordeel wordt doorgegeven aan de deelnemers. De kosten per stroomdeel (1/10 zonnepaneel) zijn hierdoor € 32,50 in plaats van € 40.
Nieuwe projecten Energiek Schiedam wil graag snel nog meer zonne-energieprojecten op daken in Schiedam starten. Ken of heb je een geschikt dak? Laat het Energiek Schiedam weten via het contactformulier op hun website!
November is begonnen en daarmee is de eerste maand van het nieuwe stookseizoen voorbij. Een maand die duidelijk anders was dan vorig jaar, want dit jaar was oktober een maand van thuiswerken en dus van stoken op zolder en van de hele dag de verwarming aan in de huiskamer. Ook heeft onze oudste dochter inmiddels het plezier van middagen op haar eigen kamer ontdekt, wat ook voor extra stookkosten zorgt. Het aantal graaddagen is met 196 nagenoeg gelijk aan oktober 2019, dat 193 graaddagen kende. Toch is ons energieverbruik voor verwarming met 6% gedaald, het verbruik per graaddag is zelfs met 8% gedaald.
Wat (in kWh)
2019
2020
verschil
Ruimteverwarming
232
217
-6%
Warm water
223
287
29%
Apparaten
235
307
31%
Totaal verbruik
689
811
18%
Verbruik/graaddag
1,20
1,11
-8%
Gasverbruik
129
176
37%
Elektriciteitsafname
466
524
12%
Teruglevering
46
31
-33%
Zonnepanelen
98
82
-16%
Zonnedelen
24
27
13%
Winddelen
75
131
75%
Zonneboiler
94
111
18%
Totaal opwekking
291
351
21%
Netto elektriciteitsverbruik
269
284
6%
% eigen verbruik
53%
62%
Verwarming
Met de eerste maand van het stookseizoen achter de rug waarin ik de hele maand thuis heb gewerkt lijkt het me logisch om te beginnen met het energieverbruik voor verwarming. Zoals ik in de inleiding al verklapt heb is ons energieverbruik per graaddag gedaald en ook ons totale energieverbruik voor verwarming ligt deze maand lager. Ondanks dat we meer kamers hebben verwarmd en de woonkamer langer hebben verwarmd. Tijd voor de grafieken en om het verbruik om te zetten naar het verbruik in een standaardjaar.
In bovenstaande grafiek is goed te zien dat ons verbruik per graaddag aanzienlijk gedaald is sinds we overgestapt zijn op infraroodverwarming. Als ik 2013 buiten beschouwing laat, omdat we in die winter fors hebben gestookt vanwege de geboorte van onze jongste dochter, is het ons energieverbruik voor verwarming met 46% gedaald. Veel meer dan verwacht kan worden op basis van de COP = 1 hypothese. Zelfs als rekening gehouden wordt met een lagere luchttemperatuur, die ik nog niet heb weten te ontdekken in mijn metingen.
Omgerekend naar een standaardjaar is ons energieverbruik voor verwarming gedaald naar ongeveer 3.100 kWh per jaar. Bovenstaande grafiek laat een duidelijk daling zien vanaf maart 2019. Kon dat nog liggen aan een tijdelijke daling door zuiniger stoken, zoals ook in 2015 en 2018. Sinds het najaar van 2019 is duidelijk dat ons energieverbruik blijvend op een fors lager niveau ligt. Ook als ik het vergelijk met het langjarig gemiddelde. Inmiddels wonen we bijna 10 jaar in ons huis, met gas is het ons in al die jaren niet gelukt om in de buurt te komen van ons huidige energieverbruik voor verwarming.
Bruto en netto energieverbruik
Door naar het saaie deel, ons bruto energieverbruik. Hoewel saai? Ook dat ligt dit jaar beduidend lager dan het gemiddelde in de periode 2011-2018, exclusief 2013. Ons bruto energieverbruik ligt 20% lager dan het gemiddelde over de periode 2011-2018, exclusief 2013. Aan ons huis is dit jaar niks veranderd, behalve dan dat we sinds maart dit jaar veel meer thuis zijn door de coronamaatregelen en ik dus een hoger energieverbruik zou verwachten.
Ook ons netto energieverbruik ligt dit jaar fors lager dan eerdere jaren, zoals in onderstaande grafiek te zien is.
Energieverbruik per toepassing
Een stukje over het energieverbruik per toepassing heb ik al verklapt. In onderstaande grafiek is het maandelijks energieverbruik per toepassing te zien. De stookseizoenen zijn daarbij goed zichtbaar. De behoefte aan warm water is heerlijk constant, hoewel dat vanaf de overstap op infraroodverwarming ook wat begint te schommelen. De berekening in de jaren daarvoor waren gebaseerd op gegevens van MilieuCentraal over het aandeel van warm water in het totale gasverbruik. Na de overschakeling op infraroodverwarming is warm water de enige toepassing waarvoor we nog aardgas gebruiken. Het wordt interessant om te zien of we ook deze winter fors lager blijven in ons maandelijks energieverbruik voor verwarming als vorig jaar. Ik verwacht namelijk niet dat ik nog dit stookseizoen volle werkweken terug kan naar kantoor.
Op jaarbasis is ons energieverbruik de afgelopen jaren behoorlijk constant geweest. Begin 2019 zit een eerste daling die eind 2019 door heeft gezet. Helaas is het elektriciteitsverbruik van apparaten weer aan het stijgen, nadat dat eind vorig jaar leek te gaan dalen. Mogelijk dat daar wel het effect van veel thuiswerken een rol speelt. Een extra wifi-punt op zolder, een extra beeldscherm en de 40 uur per week extra de laptop aan.
Energieverbruik per bron
Als ik kijk naar de herkomst van de energie die we verbruik dan is oktober het omslagpunt naar inkopen van elektriciteit. Ook de inkoop van gas is gestegen, want ook onze zonneboiler doet het een stuk minder in het stookseizoen dan daarbuiten. Al met al hebben we 18 m3 aardgas verbruik in oktober, waarmee we voor 2020 op 101 m3 aardgas uitkomen. Daarnaast hebben we 284 kWh elektriciteit ingekocht in oktober, waarmee het totaal voor 2020 tot nu toe op 948 kWh uitkomt.
Op jaarbasis is vormt eigen opwek het grootste deel van onze energiemix. Van de ruim 8.600 kWh wekken we ruim 5.100 kWh zelf op met onze zonneboiler, zonnepanelen, zonnedelen en winddelen. De overige 3.500 kopen we in bij onze energieleverancier, waarvan een kleine 2.100 kWh in de vorm van elektriciteit. De overige 1.400 kWh is aardgas, omgerekend een kleine 150 m3.
Op jaarbasis is in onderstaande grafiek goed te zien dat het aandeel aardgas fors gedaald is sinds we overgestapt zijn op infraroodverwarming. Doordat het totale energieverbruik gedaald is is het aandeel eigen opwek gegroeid. Begin 2019 was dit 45%, inmiddels is het aandeel eigen productie gestegen naar 59%. Terwijl we geen enkele extra maatregel voor energieproductie hebben genomen de afgelopen 2 jaar.
September is afgelopen, oktober begonnen. Tijd dus voor de maandelijks update van ons energieverbruik. Het belangrijkste dat opvalt is dat september 2020 in graaddagen gemeten slechts 10 graaddagen minder heeft dan in 2019, terwijl onze ruimteverwarming wel fors lager lag. Ook het gasverbruik voor warm water lag lager dan in 2019, blijkbaar was september 2020 een zonnige maand vergeleken met september 2019. Het elektriciteitsverbruik van apparaten lag 14% hoger dan vorig jaar. De totale hoeveelheid opgewekte energie 13% hoger en we verbruikten 37% van het verbruik van onze zonnepanelen zelf, de rest leverden we terug.
Wat (in kWh)
2019
2020
verschil
Ruimteverwarming
72
1
-98,50%
Warm water
223
226
1%
Apparaten
227
259
14%
Totaal verbruik
522
486
-7%
Verbruik/graaddag
1,03
0,02
-98%
Gasverbruik
79
59
-26%
Elektriciteitsafname
299
260
-13%
Teruglevering
113
129
14%
Zonnepanelen
176
204
16%
Zonnedelen
34
43
26%
Winddelen
68
64
-6%
Zonneboiler
144
167
16%
Totaal opwekking
422
478
13%
Netto elektriciteitsverbruik
21
-51
-345%
Bruto en netto energieverbruik
Ons bruto energieverbruik ligt nog steeds lager dan voorgaande jaren. In de eerste 3 kwartalen van 2020 ligt het op 5.936 kWh, bijna 1.700 kWh lager dan het gemiddelde bruto energieverbruik toen we nog onze cv gebruikte voor verwarming. Dat betekent dat we op ons totale bruto energieverbruik 22% besparen ten opzichte van verwarmen met aardgas.
Ons netto energieverbruik ligt met een kleine 1.500 kWh ook lager dan het gemiddelde over de periode 2014-2018, de jaren dat we naast onze zonneboiler en winddelen ook zonnepanelen, en zonnedelen hebben. Ons netto energieverbruik is gehalveerd ten opzichte van de periode 2014-2018. Al verwacht ik dat ons netto energieverbruik nog wel een stuk zal stijgen nu het stookseizoen weer is begonnen.
Energieverbruik per toepassing
Het stookseizoen is nog niet begonnen, dus in september hebben we energie gebruikt voor warm water en voor elektrische apparaten. In totaal hebben we zo’n 500 kWh verbruikt, waarvan de helft voor warm water en de helft voor elektrische apparaten.
Op jaarbasis ligt ons energieverbruik op iets meer dan 8.500 kWh. Daarvan gaat 3.000 kWh op aan elektrische apparaten, 2.700 kWh aan warm water en bijna 2.800 aan verwarming. Als ik de verwarming corrigeer voor temperatuur komt ons verbruik uit op 3.128 kWh per jaar. Van de daling in ons energieverbruik met 1.700 kWh per jaar wordt dus zo’n 3.000 kWh veroorzaakt door het warmere weer.
Het aandeel van verwarming in ons energieverbruik daalt nog steeds. Inmiddels vormen elektrische apparaten het grootste aandeel in ons energieverbruik met 36%, verwarming en warm water volgen met elk 32% in ons energieverbruik.
Energieverbruik per bron
Bezien vanuit de bron van ons energieverbruik hebben we in september bijna in ons eigen energieverbruik kunnen voorzien. We leverden in september 51 kWh terug en hadden 59 kWh (6 m3) aan aardgas nodig. Per saldo kwamen we in september dus 8 kWh tekort.
Op jaarbasis verbruiken we 2.059 kWh meer elektriciteit dan we opwekken, deze hoeveelheid nemen we dus af van het energiebedrijf af. Daarnaast verbruiken we nog 1.400 kWh (144 m3) aan aardgas. De resterende 5.100 kWh wekken we zelf op met onze zonneboiler, zonnepanelen, zonnedelen en winddelen. Nu de cijfers van ruim een jaar infraroodverwarming bekend zijn stabiliseert ons energieverbruik zich rond de 8.500 kWh per jaar.
Ook het aandeel van de verschillende bronnen begint zich na een jaar te stabiliseren. Inkoop van elektriciteit vormt nu zo’n 25% van onze energiemix en ons aardgasverbruik is gedaald naar zo’n 17% van onze energiemix. De zonnepanelen vormen 25% en de zonneboiler 15%. Ook onze winddelen vormen zo’n 15% van onze energiemix. De overige paar procent komt uit onze zonnedelen.
Verwarming
Het stookseizoen was in september nog niet begonnen, dus erg spannend zijn de cijfers van ons verbruik voor verwarming niet.
Ons verbruik per graaddag lag in september op 0,02 kWh per graadddag, veroorzaakt door het openlaten van de buitendeur op een koude dag waardoor de hal verwarming aan is gesprongen. Op jaarbasis ligt ons verbruik op 1,12 kWh/graaddag dat is bijna de helft lager dan de 2,03 kWh/graaddag die we sinds we in 2011 in ons huis zijn gaan wonen hebben verbruikt. Op jaarbasis is het laagste wat we met cv-ketel hebben gehaald 1,7 kWh/graaddag. Ook daar zitten we dus ruim onder.
Ons energieverbruik voor verwarming in een standaardjaar, dus gecorrigeerd voor het aantal graaddagen, ligt op 3.128 kWh/jaar. Aangezien we in september nauwelijks gestookt hebben mag het geen verrassing zijn dat dat nog steeds onder het verbruik volgens de theoretische modellen die in Nederland gehanteerd worden is.
Ik ben wel erg benieuwd hoe ons energieverbruik voor verwarming zich het komende stookseizoen gaat ontwikkelen. Want niet alleen werk ik zelf al vanaf half maart vanaf huis, ook onze oudste dochter zit veel vaker op haar eigen kamer. Wat betekent dat er twee extra ruimtes verwarmd moeten worden: haar slaapkamer en mijn werkkamer. Ven een huishouden waar weinig mensen thuis zijn is dan ook geen sprake in het komende stookseizoen.
Overigens grappig om te melden dat de discussie over infraroodverwarming vorig jaar ook TKI Urban Energy heeft bereikt, inclusief een vermelding in hun discussiestuk over warmtepomp versus infraroodverwarming (pdf) van Lars Boelen (bedenker van het ParisProofPlan) en mij. Er loopt ook een project Infrarood Experience bij TKI Urban Energy. Onder de deelnemers mijn leverancier van infraroodverwarming en van het aansturingssysteem dat ik gebruik, naast MilieuCentraal en de Technische Universiteit Eindhoven.
Deze zomer was te warm om te bloggen, met het najaar voor de deur is het tijd om de draad weer op te pakken. Te beginnen met een stukje over de ontwikkeling van ons energieverbruik en onze energieproductie in augustus 2020.
In bovenstaande grafiek is goed te zien dat ons bruto energieverbruik nog steeds lager ligt dan voorgaande jaren en dan het gemiddelde over de periode 2011-2018 (exclusief 2013). Per saldo ligt ons energieverbruik tot en met augustus zo’n 25% lager dan gemiddeld. Dat kan deels komen door de warmere winter, maar in onderstaande grafiek is te zien dat ons energieverbruik voor verwarming ook is gedaald als ik corrigeer voor het aantal graaddagen.
Omgerekend naar een standaardjaar is ons energieverbruik voor verwarming gedaald van zo’n 5.500 kWh met aardgas naar zo’n 3.200 kWh met infraroodverwarming, zo’n 400 kWh van deze daling is toe te schrijven aan de warmere winter. Het energieverbruik voor warm water en apparaten is in dezelfde periode nagenoeg gelijk gebleven:
Energieproductie
In bovenstaande grafiek is goed te zien dat onze elektriciteitsproductie de afgelopen jaren redelijk constant is. In de periode 2011 tot en met 2014 is het fors gestegen doordat we in die periode stapsgewijs begonnen zijn met eerst de zonneboiler, gevolgd door winddelen en onze zonnepanelen. Al met al ligt onze productie momenteel zo rond de 5.000 kWh per jaar. Waarvan zon de grootste bijdrage levert, zowel thermisch als elektrisch.
Als ik kijk naar de herkomst van alle onze energie dan produceren we nu op jaarbasis 58% zelf met zon en wind. De resterende 52% bestaat voor 25% uit ingekochte groene stroom en voor 17% uit aardgas. Een forse daling ten opzichte van de 56% aardgas die we voorheen inkochten. Ons gasverbruik ligt op jaarbasis nog steeds onder de 150 m3. Laag genoeg om deze winter een laatste stap te overwegen richting aardgasvrij.
Netto energieverbruik
Als ik kijk naar ons netto energieverbruik, dus ons bruto verbruik minus onze energieproductie dan ligt deze dit jaar aanzienlijk lager dan voorgaande jaren.
2020 is het tweede jaar waarin we ons netto energieverbruik tot en met augustus onder de 3.000 kilowattuur hebben weten te houden. Sterker we zitten dit jaar net onder de 1.500 kilowattuur, ruim 58% lager dan het gemiddelde over de periode 2014-2018.
Schatting jaarverbruik Greenchoice
Ondertussen blijft Greenchoice wat moeite houden met het inschatten van ons jaarverbruik. Hieronder in rood hun inschatting en in het blauw het werkelijk elektriciteitsverbruik over de afgelopen 12 maanden. Ik blijf benieuwd wanneer hun algoritme iets meer lerend wordt 🙂
Het eerste half jaar van 2020 is voorbij, tijd om de balans op te maken van ons energieverbruik en onze energieproductie in juni. Te beginnen met de oersaaie tabel waarin ik juni 2020 vergelijk met juni 2020.
Wat (in kWh) juni
2019
2020
verschil
Ruimteverwarming
0
0
0%
Warm water
223
249
12%
Apparaten
214
242
13%
Totaal verbruik
437
491
25%
Verbruik/graaddag
0,00
0,00
-19%
Gasverbruik
20
49
147%
Elektriciteitsafname
214
242
13%
Teruglevering
204
194
-5%
Zonnepanelen
285
278
-2%
Zonnedelen
37
50
35%
Winddelen
44
59
33%
Zonneboiler
203
201
-1%
Totaal opwekking
569
588
3%
Netto elektriciteitsverbruik
-152
-145
-5%
% eigen verbruik
28%
30%
Energieverbruik
Ons energieverbruik lag in juni van dit jaar 25% hoger dan in 2019. Ondanks die stijging ligt ons bruto energieverbruik over het eerste halfjaar van 2020 bijna 30% lager dan over ons gemiddelde bruto energieverbruik in de periode 2011-2018, exclusief 2013.
Het verschil zit hem voor de helft in het energieverbruik van apparaten en voor de helft in het energieverbruik voor warm water. Waar het verschil in verbruik van apparaten precies door komt weet ik niet, naar mijn weten hebben we geen nieuwe apparaten in gebruik genomen sinds vorig jaar. Het verschil in warm waterverbruik lijkt volledig terug te voeren op een stijging van het gasverbruik, wat kan samenhangen met het minder zonnige weer in de tweede helft van juni. Uitgesplitst naar toepassing vertoont ons energieverbruik in juni echter weinig verrassingen.
Ook op jaarbasis ligt ons energieverbruik inmiddels redelijk constant rond de 8.500 kWh. Dat is een forse daling ten opzichte van eerdere jaren, zoals ook in onderstaande grafiek goed zichtbaar is. Dit jaar is het eerste jaar dat ons jaarverbruik van verwarming, elektrische apparaten en warm water samen onder de 10.000 kWh uitkomt.
Elektrische apparaten vormen met 35% inmiddels het grootste deel van ons energieverbruik. Verwarming is inmiddels teruggelopen naar minder dan 35% en warm water is opgelopen tot 30% van ons energieverbruik. Volgens Milieucentraal bestaat bij een gemiddeld gezin zo’n 90% van het energieverbruik uit aardgas voor verwarming en warm water. Bij ons is dat minder dan 60%. Waarbij ons energieverbruik voor verwarming en warm water met ongeveer 5.500 kWh (grofweg 550 m3 aardgas) ook zo’n 2/3 lager ligt dan het gemiddelde.
Energiebronnen
Als ik kijk naar de bronnen voor ons energieverbruik valt vooral de daling in gasverbruik op en de stijging in elektriciteitsverbruik. Ons elektriciteitsverbruik ligt met 5.800 kWh op jaarbasis fors hoger dan het gemiddeld elektriciteitsverbruik van Nederlandse gezinnen (2.450 kWh volgens Milieucentraal). Daar staat tegenover dat ons gasverbruik met 146 m3 veel lager ligt dan het landelijk gemiddelde. De grafiek met ons energieverbruik opgedeeld naar bron oogt dan ook een stuk minder grijs dan het was.
Als ik de energiebronnen wat breder trek is te zien dat het aandeel gas sinds vorig jaar fors is teruggelopen. Lag het tot begin vorig jaar tussen de 60% en 75%, inmiddels levert aardgas minder dan 25% van onze energie. Het aandeel zonnewarmte en vooral het aandeel elektriciteit is fors opgelopen. Met nog zo’n 150 m3 aardgas per jaar voor warm water komt de laatste stap voor aardgasvrij binnen bereik.
In juni lag de mix van energiebronnen wat anders, dan over het hele jaar. Ons aardgasverbruik in juni is nauwelijks zichtbaar, het grootste deel van onze energie werd geleverd door de zon en door de wind. In totaal leverde dat 588 kWh op, terwijl ons verbruik (inclusief aardgas) slechts 491 kWh bedroeg. Al met la leverden we dus elektriciteit terug aan het net.
Schatting elektriciteitsverbruik Greenchoice
Het blijft altijd leuk om de schatting van het netto elektriciteitsverbruik van Greenchoice te leggen naast hetgeen we volgens hun eigen metingen de afgelopen 12 maanden hebben verbruikt. In de wintermaanden levert dat een forse overschatting van ons netto elektriciteitsverbruik op, in de zomer een forse onderschatting. Inmiddels verwacht Greenchoice dat we op jaarbasis iets minder dan 2.000 kWh gaan verbruiken, terwijl we volgens hun eigen meting de afgelopen 12 maanden bijna 4.000 kWh hebben verbruikt. In de wintermaanden was de verwachting nog dat ons elektriciteitsverbruik rond de 10.000 kWh uit zou komen. Ik begrijp van Greenchoice dat ze werken aan een beter algoritme, vooralsnog levert het omzetten van het algoritme naar het doorlopend gemiddelde van de afgelopen 12 maanden waarschijnlijk betere resultaten op.
Bij gas zitten er net zulke rare inschattingen in. De verwachting van ons gasverbruik is van april tot juni gestegen van 110 m3 aardgas naar bijna 300 m3 aardgas, terwijl het gasverbruik van de afgelopen 12 maanden in dezelfde periode stabiel is gebleven rond de 145 m3 aardgas.
Op Sargasso besteden we regelmatig aandacht aan ontwikkelingen op gebied van duurzame energie, maar minder aan andere oplossingen voor de ecologische crises waar we voor staan. Vandaag een korte film over hoe een stuk Egyptische woestijn regeneratief hersteld werd door Sekem. Sekem is een initiatief uit 1977 van het echtpaar Ibrahim en Gudrun Abouleis, dat 40 jaar geleden begon met het omvormen van 70 hectare woestijngrond tot landbouwgrond. Inmiddels is het project zowel sociaal, cultureel, economisch als ecologisch fors gegroeid. Het project omvat inmiddels scholingsprogramma’s, verschillende bedrijven en er wordt gewerkt aan het herstel van nog eens 2500 hectare woestijn.
Het herstel van gedegradeerde grond is niet alleen van belang voor lokale mensen, dieren en planten. Het kan ook een bijdrage leveren aan het tegengaan van klimaatverandering. Volgens berekeningen van Project Drawdown kan met het herstellen van gedegradeerde landbouwgronden wereldwijd 12 tot 25 gigaton CO2 worden vastgelegd tot 2050. De kosten van deze maatregel bedragen US$100 tot US$160 miljard. De financiële opbrengsten over de levensduur worden ingeschat op US$2.660 tot US$4.300 miljard. Dat staat nog los van de effecten van herstel van tropisch regenwoud, bossen in gematigde klimaatzones of het planten van boomplantages op gedegradeerde landbouwgronden.
In Trouw reageerde Rob de Wijk op de Nederlandse reactie op de voorstellen voor het steunpakket van de Europese Commissie. Hij blijft zich verbazen over dit gedrag, waardoor Nederland nu ook op ramkoers met bondgenoot Duitsland is komen te liggen. Iets wat niet echt in het belang van Nederland is, maar ja:
Nederland ziet de begroting als een huishoudboekje dat moet kloppen. Veel andere landen zien de begroting als een politiek instrument om iets te bereiken. Het gevolg van de Nederlandse boekhoudersmentaliteit is dat burgers in tegenstelling tot die in andere landen al jarenlang op de nullijn zitten. De koopkracht had kunnen stijgen als de staatsschuld iets groter was geweest.
Nederland is met zijn open economie een van de grootste profiteurs van de Euro. Door de muntunie kan Nederland tegen een gunstige wisselkoers naar de rest van de wereld exporteren. De zwakkere Zuid-Europese landen helpen ons aan die gunstige wisselkoers. Dat Nederlanders daar weinig van merken in hun portemonnee is een politieke keuze, geen wet van meden en perzen.
De afgelopen maanden is er volop discussie over de vraag of er voorwaarden gesteld moeten worden aan bedrijven die steun ontvangen vanwege de coronacrisis. Tegelijkertijd lopen er soortgelijke discussies over steun aan Zuid-Europa en overzeese gebiedsdelen. Wat daarbij opvalt is het verschil in voorwaarden voor steun aan bedrijven en voorwaarden voor steun aan Zuid-Europa en de Antillen.
Steun aan Zuid-Europa en Antillen
Zowel Zuid-Europa als de Antillen zijn zwaar geraakt door de coronacrisis. In met name Italië en Spanje is sprake van een groot aantal besmettingsgevallen en doden door het coronavirus. Beide landen hebben stevige beleidsmaatregelen getroffen om het virus in te dammen, wat voor forse economische schade zorgt. Op de Nederlandse Antillen ligt het aantal besmetting per miljoen inwoners een stuk lager dan in Italië en Spanje, met uitzondering van Sint Maarten.
Voor zowel Spanje, Italië als de Nederlandse Antillen geldt dat de economie in een stevige crisis terecht is gekomen. Voor al deze landen is toerisme een belangrijke sector van hun economie, waardoor momenteel veel inkomsten wegvallen en de werkloosheid stevig oploopt. In april betrok het kabinet bij monde van minister Hoekstra een harde lijn als het gaat om economische steun voor Spanje en Italië, van gezamenlijke eurobonds of het laten vallen van de bestaande voorwaarden aan noodsteun kon geen sprake zijn.
Deze week presenteerde het kabinet ook de tweede set van maatregelen voor het Nederlands bedrijfsleven. Bedrijven die gebruik willen maken van het nieuwe steunpakket mogen geen bonussen betalen of dividend uitkeren. Hiermee wordt gedeeltelijk tegemoet gekomen aan de kritiek die het eerste steunpakket opriep. Zo kon Booking.com, dat de afgelopen jaren al miljarden staatssteun ving via o.a. belastrulings en de expat regeling, zijn loonkosten bij de samenleving neerleggen. In het nieuwe steunpakket wordt echter niet echt doorgepakt als het gaat om belastingontwijking. Bedrijven worden niet verplicht om hun belastingrulings te openbaren of om aan te tonen dat ze in Nederland belasting afdragen. Bedrijven als Booking.com kunnen dus gewoon gebruik blijven maken van de staatssteun.
Met name de VVD keert zich tegen extra maatregelen aan het bedrijfsleven, zoals ook bleek bij de discussie over de redding van KLM. De VVD vreest daar dat eisen op gebied van duurzaamheid de KLM op achterstand zetten. Wat vreemd is, omdat op termijn de wereldwijde luchtvaartsector aan duurzaamheidseisen zal moeten voldoen om de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs te halen. KLM zou dus eerder koploper worden, waar binnen het Europees milieusteunkader ook extra financiële ondersteuning voor mogelijk is vanuit de staat.
Verschil
Het kabinet stelt harde voorwaarden op het gebied van economische hervormingen aan economische steun aan Zuid-Europa en de Antillen. Tegelijkertijd weigert het soortgelijke voorwaarden neer te leggen richting het bedrijfsleven. Veel van de voorstanders van eisen aan Zuid-Europa en de Antillen stellen zich op het standpunt dat dat nodig is om de steun van kiezers te behouden. Aan hen heb ik wel de vraag waarom het kabinet dan niet minstens net zoveel werk zou moeten maken van de aanpak van belastingontwijking door het bedrijfsleven? Zeker nu belastingontwijkers als Booking.com in Nederland wel massaal uit de staatsruif mee willen eten, maar weinig aan het collectief bijdragen.
