Om de uitstoot van stikstof terug te schroeven, zou het een stuk
schelen als oude dieselauto’s van de weg worden gehaald. Er rijden zo’n
1,2 miljoen oude diesels rond die goed zijn voor ongeveer 1/3 van de stikstofuitstoot van het verkeer. Autobrancheverenigingen Bovag en Rai Vereniging
stellen voor om automobilisten via een aantrekkelijke sloopregeling
afscheid te laten nemen van hun bejaarde personenwagen of bestelbus met
dieselmotor en een schonere auto aanschaffen. Bovag stelt:
Je verbetert de luchtkwaliteit in steden, je helpt het
klimaat en het is een stimulans voor de nieuwverkoop van personenauto’s
en bestelwagens.
Een andere manier om diesels op leeftijd voortijdig naar de sloop te
dirigeren is volgens de Rai Vereniging het verlagen van de aanschafprijs
van auto’s. De RAI woordvoerder stelt:
Nederland heeft het oudste wagenpark van Europa, omdat
nieuwe auto’s hier zo duur zijn. We rijden dus langer met relatief vuile
auto’s door. Maak nieuwe auto’s goedkoper door de aanschafbelasting bpm
te schrappen.
De voorstellen zijn goed getimed, omdat het Kabinet naar verwachting deze week met plannen komt om de stikstofcrisis aan te pakken.
Preken voor eigen parochie
Beide voorstellen zijn gericht op het verhogen van de verkoop van
nieuwe auto’s. Begrijpelijk gezien de bron van de voorstellen. Daarmee
zijn het voor het milieu en de mens niet per se de beste oplossingen.
Vanuit zowel milieuoogpunt als menselijk zou het goed zijn als het
aantal auto’s op de weg afneemt. Dat doe je niet door een oude door een
nieuwe auto te vervangen. Dat doe je wel door te gaan denken in
mobiliteitsoplossingen, zoals mobility as a service (pdf alert).
Bijvoorbeeld door de hoogte van de bonus niet alleen afhankelijk te
maken van de ouderdom van de auto, maar ook van het alternatief dat de
eigenaar kiest. Kiest een eigenaar er bijvoorbeeld voor om geen nieuwe
auto te kopen, maar voor vervoer per (elektrische) fiets, openbaar
vervoer, deelauto of deelname aan een proef voor mobility as a service
dan kan dat beloond worden met een hogere bonus.
Met het voorstel voor het verlagen van de bpm is ook wat vreemds aan de hand. Het voordeel daarvan komt namelijk vooral bij leaserijders terecht, 50% van de verkoop van nieuwe auto’s stond volgens Autoblog in 2018 op naam van leaserijders. Het voorstel doet niets aan het probleem dat schone leaseauto’s massaal naar het buitenland verdwijnen na afloop van de leasetermijn. Waarna er tweedehands diesels voor terug geïmporteerd worden. In plaats van de bpm voor nieuwe auto’s te schrappen zou het kabinet er beter aan doen dat budget te gebruiken voor het in Nederland houden van schone leaseauto’s. Dat scheelt stikstofuitstoot, CO2 uitstoot en maakt het bestaande stimuleringsbeleid voor elektrisch rijden kosteneffectiever. De maatschappelijke kosten van het beleid om elektrische leaseauto’s te bevorderen worden dan namelijk verdeeld over meer jaren, terwijl de kosten voor het behoud van leaseauto’s voor de tweedehandsmarkt zeer waarschijnlijk een stuk goedkoper is dan voor nieuwe auto’s.
De twee voorstellen van Bovag en Rai Vereniging zijn aardige aanzetten, het is te hopen dat het kabinet in zijn keuzes net wat verder kijkt dan het belang van brancheverenigingen.
Dit bericht is geschreven voor en gepubliceerd op Sargasso.
Ben je tussen de 16 en 26 jaar en woon je in Woerden? Of heb je een dochter/zoon/buurmeisje/buurjongen/nichtje/neefje in die leeftijd uit Woerden? En wil jij, of hij of zij, echt meepraten over hoe we in Woerden omgaan met duurzame energie? Samen met andere jongeren gaan we op 22 november ideeën uitwisselen en bespreken hoe we in Woerden om kunnen gaan met duurzame energie. Meld je nu aan en laat je horen op 22 november! Aanmelden kan via een mailtje aan swipocratie@nmu.nl met naam, woonplaats, leeftijd en liefst ook telefoonnummer. Let op, vol = vol!
Klaar voor een leuke avond over duurzame energie? Een trui aantrekken of de verwarming hoger zetten? Met het OV in plaats van de auto? Zonnepanelen in een weiland of op daken van huizen? Windmolens op een bedrijventerrein of in een weiland? Dilemma’s rond klimaat en duurzame energie kunnen complex zijn! Ga samen met andere jongeren echt aan de slag met energiebesparing en duurzame energie in Woerden. Weet je nog niet veel over energie? Geen probleem! Wij zorgen voor de nodige uitleg. Ben jij erbij? Meld je dan aan via een mail aan swipocratie@nmu.nl met naam, woonplaats, leeftijd en liefst ook telefoonnummer.
Jongeren maken zich zorgen om het klimaat Misschien heb je de online Swipocratie al langs zien komen. Daar kon je jouw mening geven over opties om te verduurzamen. 75% van de jongeren in gemeente Woerden gaf aan zich zorgen te maken om klimaatverandering. En 73% zou zelf best wat meer willen doen om die tegen te gaan. Nu is het tijd voor de volgende stap: hoe kunnen we dat in Woerden gaan doen? Hoe kunnen we energie besparen en meer energie duurzaam opwekken. En onder welke voorwaarden? Praat hierover mee op 22 november samen met andere jongeren. In klein gezelschap, met digitale kaarten en tools om jullie ideeën te visualiseren.
Wat: Echt meepraten over duurzame energie in Woerden! Wij zorgen voor de nodige uitleg en drinken en snacks. En de nieuwe tools om jullie ideeën te visualiseren.
Voor wie: Jongeren (16 t/m 25 jaar)
Wanneer: Vrijdag 22 november
Hoelaat: 19.00 – 22.00 uur. Inloop vanaf 18.45 uur
Waar: Gemeentehuis Woerden, Blekerijlaan 14
Aanmelden: kan via deze link of via een mail aan swipocratie@nmu.nl met naam, woonplaats, leeftijd en liefst ook telefoonnummer. Let op: vol = vol!
Watt Nou Deze avond is onderdeel van de campagne ‘Watt nou! Jongeren over energie’. Dit is een initiatief van 12 Utrechtse gemeenten, de provincie Utrecht en de NMU om jongeren, in de leeftijd van 16 tot 25 jaar, te betrekken bij de overgang naar duurzame energie.
Verhinderd, maar toch meepraten? Ben je verhinderd op de 22e, maar wil je toch graag betrokken blijven bij het thema ‘klimaat & energie’ in jouw gemeente? Mail je contactgegevens naar swipocratie@nmu.nl, dan benadert de gemeente Woerden je met meer informatie over hoe het verder gaat.
27 jaar geleden, in 1992, publiceerde de ‘Union of Concerned
Scientists’, samen met meer dan 1.700 onafhankelijke wetenschappers, met
onder hen de meerderheid van de nog levende Nobelprijswinnaars
Natuurwetenschappen, de ‘World Scientists’ Warning to Humanity’ (pdf). Deze bezorgde wetenschappers riepen de mensheid op de vernietiging van ons milieu af te remmen en waarschuwden dat:
een grote verandering in de omgang van de mensheid met de
aarde en het leven noodzakelijk zou zijn, als we enorme menselijke
ellende nog wilden voorkomen.
Deze week herhaalde William J Ripple, Christopher Wolf, Thomas M
Newsome, Phoebe Barnard, en William R Moomaw deze oproep in een publicatie in BioScience.
De publicatie werd ondertekend door ruim 15,364 mensen, waarvan ruim
11.000 wetenschappers, uit 184 landen. Ripple et al. constateren dat er
op een paar onderdelen na in 27 jaar weinig vooruitgang is geboekt. Dit
baseren ze op een wetenschappelijke analyse van meer dan veertig jaar
aan beschikbare gegevens over onder andere energieverbruik, temperatuur,
bevolkingsgroei, ontbossing, ijsmassa en emissies.
Het goede nieuws
Om het bericht optimistisch te houden begin ik bij het goede nieuws.
Volgens de auteurs toont de snelle wereldwijde afname in de productie
van ozon-schadelijke stoffen aan dat wij in staat zijn snel positieve
veranderingen uit te voeren. De auteurs zien ook vooruitgang in de
vermindering van extreme armoede en honger. Andere pluspunten zijn de snelle daling van de geboortecijfers in vele gebieden (ondanks de teruglopende bestedingen aan family planning),
toe te schrijven aan investeringen in het onderwijs aan meisjes en
vrouwen, de veelbelovende daling van ontbossing van sommige gebieden, en
de snelle groei van de hernieuwbare energiesector.
Het slechte nieuws
Ondanks het goede nieuws zijn de bedreigingen voor ons ecosysteem op
aarde de afgelopen 25 jaar verre van afgenomen. Deze zijn zelfs veel
erger geworden, zoals onderstaande figuur laat zien. Alarmerend is
volgens de auteurs de huidige tendens naar een potentieel catastrofale
klimaatverandering als gevolg van de toename van broeikasgassen in de
atmosfeer door de verbranding van fossiele brandstoffen (Hansen et al.
2013), door ontbossing (Keenan et al. 2015) en door landbouwproductie –
in het bijzonder de toename van herkauwers voor de vleesconsumptie
(Ripple et al. 2014). Verder hebben wij volgens de auteurs een massa
extinctie ontketend, de zesde in ruwweg 540 miljoen jaar. Deze massa
extinctie zou vele van de huidige levensvormen kunnen vernietigen of
richting uitsterving tegen het eind van deze eeuw sturen.
Ripple et al. stellen:
Wij brengen onze toekomst in gevaar door onze intensieve,
maar geografisch en demografisch ongelijke materiële consumptie niet te
beteugelen en omdat wij ons niet realiseren dat de snelle toename van
de bevolking de hoofdreden is achter vele ecologische en zelfs sociale
gevaren (Crist et al. 2017).Omdat we er niet in te slagen de
bevolkingstoename te beperken, de rol van een economie enkel gebaseerd
op groei te herzien, broeikasgassen te verminderen, hernieuwbare energie
uit te breiden , biotopen te beschermen, ecosystemen te herstellen,
verontreiniging onder controle te houden, dierensterfte te stoppen en
invasieve vreemde fauna en flora te beperken, onderneemt de mensheid
niet de noodzakelijke stappen om onze bedreigde biosfeer te beveiligen.
Wereldwijde klimaatplannen schieten te kort
De constateringen van de Ripple et al. ten aanzien van de voortgang
op gebied van klimaatbeleid komen overeen met een recent rapport van het
Universal Ecological Fund
dat stelt dat enkel de plannen van de EU en een aantal andere Europese
landen afdoende zijn om aan de doelstellingen van het klimaatakkoord van
Parijs te voldoen. Van de 184 landen die toezeggingen hebben scoren
slechts 36 een voldoende, terwijl 12 gedeeltelijk voldoende scoren. De
overigen scoren een (gedeeltelijke) onvoldoende.
Van de vijf grootste uitstoters van broeikasgassen zijn enkel de
toezeggingen van de EU voldoende. De EU zet in op tenminste 40% CO2e
reductie ten opzichte van 1990 in 2030. De lidstaten liggen volgens het
Universal Ecological Fund op koers om gezamenlijk 58% reductie te
behalen. China heeft grootse plannen,
maar deze zijn volgens het Universal Ecological Fund de komende jaren
nog onvoldoende om de broeikasgasemissies in China daadwerkelijk te
laten dalen. Ook India’s broeikasgasemissies stijgen naar verwachting
nog tot 2030 door economische groei. De Verenigde Staten hebben recent stappen gezet om het klimaatakkoord van Parijs te verlaten,
al zal dat pas na de presidentsverkiezingen volgend jaar z’n effect
krijgen. Rusland heeft nog helemaal geen toezeggingen voor het reduceren
van haar broeikasgasemissies gedaan. Het enige lichtpunt is dat Rusland
recent wel toegetreden is tot het klimaatakkoord van Parijs.
Niet alleen de plannen om klimaatemissies te verminderen zijn
onvoldoende, ook de realisatie schiet te kort. Veel landen hebben
namelijk nog onvoldoende beleid om de gestelde doelen te halen. Ook
komen landen hun toezeggingen voor financiering, technologieoverdracht
en kennisopbouw niet na. Het niet nakomen van deze toezeggingen is een
probleem, want 126 landen hebben hun toezeggingen hier geheel of
gedeeltelijk van afhankelijk gemaakt.
Benodigde acties
Volgens Riple et al. zijn voor een overgang naar duurzaamheid de volgende effectieve en gevarieerde stappen nodig (niet in
volgorde van belang of urgentie):
Prioriteit geven aan de oprichting van stevig gefinancierde en goed
beheerde reservaten voor een belangrijk deel van de leefgebieden van de
aarde op het land, het water, de zee en de lucht.
behoud van de natuurlijke ecosysteemdiensten door het stoppen van de
herbestemming van de bossen, graslanden, en andere inheemse
leefgebieden;
grootschalig herstel van inheemse aanplantingen, boslandschappen in het bijzonder;
wilde inheemse diersoorten opnieuw uitzetten, zeker de top predators om de ecologische processen en dynamiek te herstellen;
ontwikkeling en uitvoering van passende beleidsinstrumenten om het
uitsterven van dieren te verhelpen en om de stroperij en de handel en
exploitatie van bedreigde diersoorten te stoppen;
verminderen van voedseloverschotten door opvoeding en betere infrastructuur;
stimuleren van de consumptie van plantaardige voedingsmiddelen;
verdere vermindering van de geboortecijfers, door vrouwen en mannen
toegang te geven tot onderwijs en diensten voor vrijwillige
gezinsplanning, met name in gebieden waar deze middelen nog steeds
ontbreken;
bevorderen van natuureducatie in open lucht voor kinderen en van een
algemene betrokkenheid van de samenleving voor de waardering van de
natuur;
het overhevelen van financiële investeringen naar positieve ecologische innovatie;
ontwikkeling en bevordering van nieuwe groene technologieën en
massaal omschakelen naar hernieuwbare energiebronnen, met een
gelijktijdige afschaffing van subsidies voor de productie van energie
uit fossiele brandstoffen;
herziening van onze economie om de ongelijke verdeling van kapitaal
te verminderen en ervoor te zorgen dat prijzen, belastingen en
financiële toeslagen rekening houden met de werkelijke kosten van
consumptiepatronen op onze omgeving; en
het inschatten van de grootte van een wetenschappelijk verdedigbare,
duurzame menselijke populatie op lange termijn en tegelijk landen en
hun leiders verenigen om dit cruciaal doel te ondersteunen.
Om een wijdverbreide ellende en een catastrofaal verlies aan
biodiversiteit te voorkomen, moet de mensheid volgens Ripple et al. een
duurzaam milieugericht businessmodel uitwerken en uitvoeren.
Vijfentwintig jaar geleden was dit reeds ondubbelzinnig geformuleerd
door wetenschappers, maar in de meeste opzichten hebben we geen rekening
gehouden met hun waarschuwing. Volgens de Rippel et al. is het vijf
voor twaalf en zal het binnenkort te laat zijn om corrigerende
maatregelen te nemen. De auteurs stellen dat we moeten erkennen, in ons
dagelijks leven en in onze bestuurlijke instellingen, dat de Aarde met
al zijn leven ons enige huis is.
Onder druk wordt alles vloeibaar
Veel politieke leiders reageren op publieke druk (of op tractoren en
graafmachines). Daarom moeten wetenschappers, opiniemakers en burgers er
volgens Ripple et al. op aandringen dat hun overheden direct
maatregelen nemen. Dit is volgens hen een morele verplichting tegenover
huidige en toekomstige generaties van menselijk en ander leven. De
toename van georganiseerde initiatieven vanuit de basis noemen ze
hoopvol. Daarnaast zullen volgens hen ook ons individueel gedrag moeten
veranderen. Bijvoorbeeld door het drastisch verminderen van onze
individuele consumptie van fossiele brandstoffen, vlees, en andere
natuurlijke rijkdommen. Ook nadenken over het aantal kinderen dat we
krijgen behoort daarbij. Waarbij meteen opgemerkt dat rijke mensen een
veelvoud vervuilen van arme mensen.
De Nederlandse vertaling van de oproep van de 11.000 wetenschappers is hier (pdf alert) te vinden.
Dit bericht is geschreven voor en gepubliceerd op Sargasso.
Officiële gegevens en rapporten over gaswinning in ons land zitten
vol met fouten. Ook is regelmatig sprake van tegenstrijdige
adviesrapporten over de gas-, olie- en zoutwinning en
afvalwaterinjectie. Dat blijkt uit onderzoek van de vier noordelijke
regionale omroepen RTV Noord, RTV Drenthe, Omrop Fryslân en RTV Oost.
Volgens de omroepen worden de Europese richtlijnen niet altijd
nageleefd en worden milieuvergunningen niet aangevraagd. Verder worden
risico’s in veel conceptrapporten beschreven, maar zijn ze ineens
verdwenen uit het definitieve rapport.
De vier regionale omroepen hebben verschillende conceptrapporten en
de officiële versies naast elkaar gelegd. In het onderzoek zijn ook
e-mails betrokken die door vertegenwoordigers van het Staatstoezicht op
de Mijnen (SodM) zijn verstuurd. Het SodM houdt toezicht op de winning
van gas en olie in Nederland. Ze kijken ook of bedrijven de regels
naleven.Medewerkers van SodM zeggen in de e-mails dat ze van de fouten
weten en dat zij zich in sommige gevallen ook verbazen over de
uitkomsten van rapporten.
Wouter van der Zee, hoofd Ondergrond bij toezichthouder
Staatstoezicht op de Mijnen, durft in een reactie niet te spreken van
fraude:
Het kan een slordigheid zijn, er kan bij de verwerking een fout zijn gemaakt, je kunt niet spreken van moedwillige fraude.
Voor gegevens uit de mijnbouw zijn vergunningverleners en
toezichthouders vrijwel volledig afhankelijk van de commerciële olie- en
gasbedrijven. Zij hebben de wettelijke plicht om te zorgen voor een
deugdelijke verzameling van alle data en de plicht om die te delen met
de overheid. De overheid publiceert deze data op NLOG.
Er is geen feitelijke controle van de data die commerciële olie- en
gasbedrijven aanleveren, SodM stuurt alleen op risico’s en we moeten de
bedrijven vertrouwen op het netjes naleven van de wet. Intussen moet de
minister zijn besluiten en risico-afwegingen wel maken op basis van wat
deze bedrijven ons willen vertellen.
Het bedrag dat Uniper wil hebben voor het sluiten van zijn nieuwe
kolencentrale op de Maasvlakte is veel hoger dan de marktontwikkelingen
rechtvaardigen. Dat blijkt uit documenten die Follow The Money
in handen heeft. Uniper besloot in 2008 tot de bouw van een nieuwe
kolencentrale ter waarde van 1,7 miljard Euro. Uniper wil momenteel 850
miljoen Euro van de staat, voor het uiterlijk in 2030 sluiten van de
zijn kolencentrale.
De business case uit 2006
In 2008 was het groothandelstarief van elektriciteit in Nederland
hoog. Reden voor het toenmalig kabinet om aan te dringen op nieuwe
kolencentrales, de gasprijs lag namelijk ook hoog en de kosten van zon-
en windenergie waren nog niet concurrerend. Uiteindelijk zorgde dit voor
plannen van nieuwe kolencentrales van (de voorgangers van) RWE, Uniper,
Vattenfall en Engie. Eneco koos voor een nieuwe gascentrale, Vattenfall
besloot eerst het gasdeel van de nieuwe Magnum centrale te bouwen en
heeft later afgezien van het kolendeel. RWE, Uniper en Engie zetten hun
plannen wel door.
Uit de documenten die FTM in handen heeft blijkt dat ze bij hun
investeringsbeslissing uitgingen van een verwachte stroomprijs van 85,31
Euro/MWh in 2019, 107,53 Euro/MWh in 2030 en 144,83 Euro/MWh in 2050.
De werkelijke stroomprijs in 2019 schommelt tussen de 25 en 45 Euro/MWh
op de spotmarkt. Dat is 36-70% minder dan verwacht. De verwachte
stijging van de stroomprijs is uitgebleven, zoals met name het
ministerie van Economische Zaken en het grootverbruikersconsortium
hoopten.
De elektriciteitsbedrijven verwachtte in 2006 dat de CO2 prijs van
12,91 Euro/ton CO2 naar 42,11 Euro/ton CO2 zou oplopen. Dat is een
overschatting gebleken, momenteel schommelt de ETS-prijs rond de 25 Euro
per ton. Dat levert een meevaller op van zo’n 17 Euro/ton CO2.
De energiebedrijven dachten echter dat Nederland een Duits plan uit
dit tijd over zou nemen om de energie-intensieve industrieën 14 jaar van
gratis CO2-rechten te voorzien. In een memo in handen van FTM wordt de
verwachting uitgesproken dat de lobby van de energiesector voor overname
van het Duitse plan en daarmee gratis rechten succesvol zal zijn. En
dat elektriciteitsbedrijven in het pessimistische scenario 85% van hun
CO2 rechten 10 jaar gratis zouden krijgen. Het Duitse systeem werd
echter niet overgenomen, sterker sinds 2013 is Nederland gestopt met het
gratis verstrekken van CO2 rechten aan elektriciteitsbedrijven.
FTM rekent voor dat steenkolenstroom per Euro prijsstijging in ETS
0,08 Eurocent duurder wordt. Gascentrales stoten minder CO2 uit,
waardoor de kostprijs met slechts 0,04 Eurocent stijgt. Bij een ETS
prijs van 25 Euro/ton betekent dat dat de kosten van kolenstroom 2
Eurocent stijgen en van gasstroom met 1 Eurocent. Biomassa, windenergie
en zonne-energie hebben geen last van de stijging van de ETS-prijs.
Kolen uit de mix
Veel Europese kolencentrales hebben last van de stijgende CO2 prijs,
lage gasprijzen en van het toenemend aandeel hernieuwbare energie, met
name zon- en windenergie. Volgens een onderzoek van Carbon Tracker, waar we hier eerder over berichtte, draait bijna 80% van de Europese kolencentrales met verlies.
Dat de Nederlandse kolencentrales hier ook last hebben bleek dit jaar
met verschillende kolenstroomvrije dagen. Dagen waarop er voldoende
wind- en zonne-energie voorhanden was om aan de vraag naar stroom te
voldoen. De eerste was op 6 juli 2019, het eerste moment zonder
kolenstroom in 133 jaar duurde 2 dagen. In de periode 7 tot 21 augustus
gingen de kolencentrales 2 weken uit. In september waren de
kolencentrales uit van 11 tot 16 september en op 28 en 29 september.
Wet verbod op kolen bij elektriciteitsproducten
In de Wet verbod op kolen bij elektriciteitsproducten staat dat het
vanaf 2030 verboden is om elektriciteit te produceren met kolen als
brandstof. De wet werd op 4 juli 2019 met 125 stemmen aangenomen door de
Tweede Kamer. Op het eerste gezicht een overwinning voor de
milieubeweging en de groene partijen in de Tweede Kamer. De wet is
echter ook aanleiding voor Uniper om naar de rechter te stappen. Uniper
stelt dat het wetsvoorstel een verkapte vorm van onteigening is en eist
850 miljoen Euro van de staat. Op basis van de verwachtingen uit 2006 en
de werkelijke ontwikkelingen in 2019 is het de vraag of dat bedrag
gerechtvaardigd is. Een veel lager bedrag ligt voor de hand. Zeker omdat
verschillende concurrenten al fors hebben afgeboekt op de waarde van
hun nieuwe kolencentrales. Ook heeft Engie z’n Nederlandse kolencentrale
samen met 3 andere verkocht voor een bedrag van naar verluidt 250
miljoen Euro. Al heeft Engie het precieze bedrag niet bekend gemaakt, de
schuldenpositie kon met 200 miljoen worden verbeterd door de verkoop.
Conclusies
De belangrijkste conclusie lijkt dat ook scenario’s van
energiebedrijven er naast kunnen zitten. De tweede conclusie heeft te
maken met de Wet verbod op kolen bij elektriciteitsproducten. Hoe
aantrekkelijk het ook lijkt om dergelijk verboden in te stellen, het is
niet per se verstandig als gekozen wordt voor een marktsysteem, zoals
ETS. Het maakt namelijk kwetsbaar voor juridische procedures. Wanneer
Engie wint kan het zelfs reden zijn voor gascentrales of andere sectoren
die gesaneerd moeten worden vanuit bedrijfseconomisch en milieu-oogpunt
om in te zetten op een verbod voor hun sector. In dat laatste geval
lopen ze namelijk weg met een vergoeding van de belastingbetaler voor
een sanering die bedrijfseconomisch toch al plaats zal vinden. Al is het
bij een bedrijfseconomisch proces lastiger om een harde einddatum te
bepalen.
Het is een veel gebruikt argument: waarom zouden we ons druk maken
over de Nederlandse broeikasgasemissies als India en China aan de
lopende band kolencentrales blijven bouwen, is het niet in eigen land
dan wel in het buitenland? De werkelijkheid is dat de groei in de
kolensector wereldwijd stagneert. De groei in capaciteit neemt af en in
belangrijke groeimarkten, zoals China en India hebben kolencentrales te
maken met onderproductie. Ook groeit wereldwijd het aantal beleggers,
bankiers, verzekeraars en ingenieurs die weigert zaken te doen met
bedrijven in de kolensector.
Sluiting kolencentrales
De sluiting van kolencentrales wordt aangevoerd door de VS, ondanks
de verkiezingsbeloftes van Donald Trump. Sinds 2010 zijn 289
kolencentrales gesloten, waarvan 50 onder het bewind van president Trump. Inmiddels zijn de kleine kolencentrales in de VS op en wordt ook de sluiting van grote kolencentrales aangekondigd. Grote kolencentrales die ook nog eens in echte kolenstaten als Arizona, Pennsylvania en Kentucky.
De kolencentrales worden vervangen door een combinatie van gascentrales en hernieuwbare energie, waarbij deze laatste aan belang wint. Eerder deze week vroeg het Amerikaanse kolenmijnbouwbedrijf Murray Energy faillissement aan.
Pikant hieraan is dat het bedrijf een van de grote sponsors van Trump
was, de uitgevoerde wensenlijst m.b.t. het ontmantelen van
milieuregelgeving heeft het bedrijf niet kunnen redden. Daarmee hebben
alle 4 de grote Amerikaanse kolenmijnbouwbedrijven de afgelopen 3 jaar
faillissement aangevraagd. Peabody Energy als eerste in 2016 waarna het 2017 een doorstart maakte. Arch Coal ook in 2016 waarna het bedrijf nog hetzelfde jaar een doorstart maakte. Cloud Peak Energy vroeg in mei van dit jaar faillissement aan.
In China draaien kolencentrales nog steeds onder hun geplande capaciteit,
hierdoor draaide bijna 50% van de centrales in 2018 verlies. Ook in de
EU zijn de vooruitzichten voor kolencentrales niet gunstig. Volgens een
recent rapport van Carbon Tracker draait 79% van de Europese kolencentrales met verlies.
Door de niet aflatende concurrentie van steeds goedkopere wind- en
zonne-energie en gas zullen de verliezen de komende jaren verder
oplopen. Carbon Tracker voorziet dat kolencentrales uiterlijk in 2030
uit de markt gedrukt zullen zijn. In 2019 is de elektriciteitsproductie
van steenkoolcentrales met 39% gedaald t.o.v. 2018,
wat resulteert in zeer lage capaciteitsgraden, terwijl de
bruinkoolproductie met 20% is gedaald. RWE loopt volgens Carbon Tracker
de grootste risico’s op verliezen, gevolgd door het Tsjechische EPH (dat
een aantal jaar geleden de kolenactiviteiten van Vattenfall in
Duitsland overnam). De problemen voor de Europese kolensector zijn het
zichtbaarst in het Verenigd Koninkrijk, waar kolencentrales de afgelopen
jaren in rap tempo sluiten of overschakelen op biomassa (waarbij je je vraagtekens kunt stellen bij het milieueffect van een dergelijke omschakeling,
wat veel groene politieke partijen ook al jaren doen). In Duitsland
daalt de productie van elektriciteit door kolencentrales rustig verder,
ondanks de uitfasering van kerncentrales. Zowel steenkoolcentrales als
bruinkoolcentrales hebben last van de gestegen CO2 prijs en van de groei
van wind- en zonne-energie. De trend is onderhand wel terug te zien in
onderstaande tijdreeks.
Krimpende pijplijn aan kolenprojecten
15 landen zijn goed voor 90% van de nieuw geplande capaciteit
aan kolencentrales. In 2019 is tot augustus zo’n 12,7 GW aan nieuwe
kolencentrales aangekondigd. Dat is slechts 3 GW meer dan de hoeveelheid
die dit jaar gesloten is (beide stand 13 augustus 2019). Dat betekent
dat de wereldwijde kolencapaciteit binnenkort gaat dalen, want van de
aangekondigde kolencentrales wordt sinds 2010 slechts een derde
gerealiseerd. Het enige lichtpuntje voor de kolensector lijkt China,
waar na een tijdelijk bouwverbod de werkzaamheden bij verschillende
kolencentrales in aanbouw weer begonnen lijken. Vraag is of die groei
stand houdt als China werkelijk doorzet met zijn klimaatplannen en de CO2 emissiehandel.
Weerstand investeerders, banken, verzekeraars en werknemers
Een andere uitdaging voor de kolensector is het groeiende aantal
investeerders dat z’n handen van de sector aftrekt. Een probleem waar
ook het Indiase Adani tegenaan loopt bij de ontwikkeling van een nieuwe
kolenmijn in Australië. Verzekeraar Axis
heeft recent aangegeven de mijn en de spoorlijn er naar toe niet te
willen verzekeren. Een extra complicatie wordt gevormd doordat ingenieursbureaus zich afkeren van de kolensector, onder druk van werknemers en activisten. Ruim 1.300 Australische ingenieurs en 112 ingenieursbureaus hebben een verklaring ondertekend,
waarmee ze klimaatverandering en verlies van biodiversiteit tot de
belangrijkste thema’s van deze tijd. Onderdeel van de verklaring is dat
de ingenieursbureaus:
Evaluate all new projects against the environmental
necessity to mitigate climate breakdown, and encourage our clients to
adopt this approach.
Daarmee ligt het stoppen van leveren van diensten aan de kolensector
voor de hand. Twee ingenieursbureaus, Aurecon en Cardno, hebben
inmiddels ook aangekondigd de banden met het mijnbouwproject van Adani
te verbreken. Reden voor de mijnbouwlobby om te dreigen de bedrijven op de zwarte lijst te zetten
voor andere projecten. Daarbij vergeten de mijnbouwbedrijven dat
ingenieursbureaus een belangrijke reden hebben om te luisteren naar hun
werknemers: ze zijn voor hun omzet en winst volledig afhankelijk van de
kennis en kunde van hun werknemers, omdat ze geen andere
productiemiddelen bezitten.
De actie van Australische ingenieurs is inmiddels overgeslagen naar het Verenigd Koninkrijk. Waar ruim 100 ingenieursbureaus de verklaring hebben ondertekend, in het VK is deze er in verschillende smaken, voor civil engineers, building services engineers en structural services engineers. Voor zover bekend is deze beweging nog niet overgeslagen naar Nederland, al heeft het Nederlandse Arcadis de verklaring van de civiele ingenieurs in het VK wel ondertekend.
Op Foodlog een gesprek over de kabinetsreactie op de adviezen van commissie Remkes
met Tjeerd de Groot (D66), Johan Vollenbroek van Mobilisation en Wim
van Opbergen van de stichting Werkgroep Behoud de Peel die de
Nederlandse stikstofregelgeving bij de Raad van State succesvol wisten
aan te vechten, en de in stikstofzaken gespecialiseerde advocaat Paul
Bodden (Hekkelman, Nijmegen). Waar Tjeerd de Groot stelt dat hij kan
leven met de brief van het Kabinet, tonen de andere gesprekspartners
zich beduidend kritischer. Rode draad in de reacties: er is nog veel
onduidelijk en uitvoering van het kabinetsbeleid gaat nog jaren duren.
Klein lichtpuntje voor de woningbouw: zowel Werkgroep behoud de Peel
als Mobilisation for the Environment geven aan niet tegen woningbouw te
procederen, zolang deze noodzakelijk is, op de juiste plaats en ze maar
min of meer stikstofneutraal zijn. Over de hogere drempelwaarden die in
Duitsland en België worden gehanteerd stelt Van Opbergen:
Door de uitspraak van het Europese Hof die in ons land
het PAS liet vallen, zullen de eenvoudige en hoge drempelwaarden waar
Verhagen op basis van voorbeelden in ons omringende landen mee schermt
ook onderuit gaan. Voor dichtbevolkte gebieden zijn ze te hoog.
Vollenbroek is dezelfde mening toegedaan:
Ook in België en Duitsland zullen daaraan moeten
geloven.” In Nederland is nog altijd niet goed doorgedrongen dat de
uitspraak van het Europese Hof van november 2018 geldt voor alle
EU-landen. “Het is een kwestie van tijd dat dit ook bij Duitse NGO’s
gaat doordringen.
De verwachting van Mobilisation en de stichting Werkgroep Behoud de
Peel is dus dat het buitenland zich aan ons gaat aanpassen en niet dat
Nederland zich aan het buitenlandse beleid gaat aanpassen. Mobilisation
houdt ook vast aan zijn kernpunten:
Algehele verlaging van de maximumsnelheid: regering moet de regie
nemen, overal in het hele land naar max. 100 km/uur op snelwegen
Beperken van gezondheidsschade als gevolg van stikstofdioxide (NO2 door geen nieuwe wegen meer toe te staan en rekening rijden
Moratorium op nieuwe veestallen en tevens op uitbreiding ervan;
Moratorium op biomassacentrales (forse nieuwe bronnen van
NOx-stikstof); onmiddellijk stoppen met subsidie verstrekking op
biomassacentrales (€11 miljard);
Dit bedrag inzetten voor stoppende boeren en aanleg van klimaatbossen.
NOx-emissies van kolencentrales en raffinaderijen halveren;
Beperkingen vliegverkeer door vliegtax zodanig te verhogen dat dit leidt tot fors minder vluchten;
Zolang die maatregelen er niet komen vanuit het Kabinet zullen er dus
ongetwijfeld nog meer procedures en rechtszaken volgen. Een voorproefje
daarvan heeft MOB al afgegeven met het handhavingsverzoek tegen de Nederlandse vliegvelden.
