Afgelopen maandag was ik bij de boekpresentatie van Het wiel opnieuw uitvinden van Manfred van Doorn. Een van de onderwerpen was de omslag naar een duurzame samenleving en het duurzaam leiderschap dat daarvoor nodig is. Naar mijn mening dus de moeite waard om de entreekosten van 30 euro te betalen.
De bijeenkomst
Ik kwam helaas wat later binnen doordat ik niet op tijd weg kon op het werk. Zoals mijn meisjes weten gaat bij mij meestal het werk voor het meisje, zo ook deze keer. Wat ik gemist heb weet ik dus niet (al vermoed ik dat het deels over crowdsourcing ging). Wat ik gezien en gehoord heb wel, en eerlijk gezegd viel het me wat tegen. De opbouw van het verhaal en van de verschillende vormen van leiderschap volgde voor een groot deel de spiral dynamics opbouw. De kleuren waren wat anders gekozen, want gebaseerd op chakra’s. Buiten dat was de inhoud per kleur in mijn ogen redelijk vergelijkbaar.
Manfred van Doorn haalde in zijn verhaal de Kondratieff cyclus aan. Altijd leuk voor een econoom zoals ik als er weer ‘ns een grootmeester van stal wordt gehaald. Bij de cycli, die ik de laatste tijd wel vaker langs zie komen (bv. bij Wouter de Heij), blijf ik echter twijfelen. Crises komen namelijk vaker voor. De focus in de meeste plaatjes ligt erg op die in de Westerse economieën. De crisis in Japan, de Aziatische Tijgers, of de saving&loans in de VS, passen volgens mij niet in het plaatje. Het voelt daarmee een beetje als een theorie bij je verhaal zoeken, zonder wetenschappelijke onderbouwing. Maar ik geef toe dat dat een onderbuik gevoel is, ik ben onvoldoende thuis in de theoretische ontwikkelingen op dit gebied van de economische wetenschap.
Na het verhaal van Manfred van Doorn waarin een een aantal goed gekozen filmfragmenten over verbindend leiderschap (vast de verkeerde term) zaten kwamen 4 personen kort wat vertellen over hun ervaring met leiderschap. Helaas waren dat, in mijn ogen, voor het merendeel vrij traditionele verhalen. Al had ik dat misschien kunnen verwachten gezien de titel van het boek…
Een ambtenaar die komt vertellen dat de huidige crisis betekent dat we heel scherp moeten kiezen wat we niet meer gaan doen als overheid, klinkt als de nachtwakerstaat uit de 19e eeuw. Een voormalig topambtenaar die vertelt hoe hij jaren geleden al interdepartementaal samenwerkte en de problemen die hem dat opleverde. Waarna hij het onderhand aloude mantra dat je met het huidige internet niks meer hoeft te weten herhaalde. Die gedachte is inmiddels ook al weer tamelijk saai en traditioneel te noemen.
Hoe dan wel? Kiezen als overheid
Naar mijn mening kan het ook anders. Dat vergt echter wel lef en leiderschap van de leiding… Om te beginnen bij het maken van keuzes vanwege de slechte toestand van de overheidsfinanciën. In plaats van te kiezen voor taken afstoten, kun je er ook voor kiezen om de rekening neer te leggen bij degene die de pot verteerd hebben zoals Obama van plan is.
Oftewel: bij de financiële sector die het woord innovatie de afgelopen jaren misbruikt hebben om te doen alsof risico geen prijs meer had. Net als ICT-goeroes ooit dachten dat ICT een Nieuwe Economie voort had gebracht met eeuwig dalende kosten. Wat al eerder de reinste kolder bleek, waar de economen fors intrapten (die hadden nog niks geleerd van de ondergang van Long Term Capital Management).
Een andere oplossingsrichting kan zijn om meer te vertrouwen op het zelfsturend en organiserend vermogen van je burgers, en ze niet te behandelen als imbecielen (zoals Roel in ’t Veld dat zo subtiel noemt). Dat kun je bijvoorbeeld doen door als nieuwe kerntaak van de overheid te definiëren dat je eerlijke en open data verstrekt aan burgers. Dan sluit je als Nederlandse overheid aan bij de trends, zoals ik die nog steeds zie.
Spaar bijvoorbeeld kosten uit door niet alleen te roepen hoeveel vragen je krijgt, maar ontsluit deze vragen en antwoorden ook. Zodat je je helpdesk, of in het geval van de overheid de vele een-loketten te ontlasten (wat weer menskracht uitspaart). Of plaats alle vergunningaanvragen en klachten op een interactieve kaart met statusinformatie erbij. Op die manier kunnen burgers zien wat er speelt, zonder dat een ambtenaar de vraag daarover hoeft te beantwoorden. Of ga een stapje verder en stel je informatie open met locatiekenmerken, zodat bedrijven als Layar of burgerinitiatieven als verbeterdebuurt.nl applicaties kunnen ontwikkelen om de informatie te ontsluiten.
De ultieme stap is natuurlijk digitale ontsluiting van de archieven met overheidsinformatie. Want hoeveel ambtenaren hebben nu een dagtaak aan het voorkomen dat burgers hun recht op overheidsinformatie via de WOB uitoefenen? De overheid vraagt van haar burgers allerlei informatie onder het motto:
u heeft toch niks verkeerds gedaan, wat heeft u dan te verbergen?
Laten we dat dan ook ‘ns op de overheid zelf toepassen. Dus geen parlementaire commissie De Wit, maar alle correspondentie van Financiën, DNB en de banken vrij geven. Dan kan iedere burger die dat wil zelf bepalen of het Kabinet een juist besluit nam en kunnen we ook besparen op het aantal ambtenaren & tegelijkertijd investeren in innovatieve informatiediensten… Zeg maar tranparantie als nieuwe objectiviteit.
Internet: mind the crap
De laatste oplossingsrichting vormt een mooie brug naar de achterhaalde stelling dat je met internet geen kennis meer hoeft te hebben, omdat alle informatie vindbaar is op internet. Dat is volgens mij totale onzin. Op internet is veel goede informatie te vinden, tegelijkertijd denk ik bij internet (met een parafrasering van de Londense subway):
Mind the crap
Zonder parate kennis en inzicht in samenhang tussen onderwerpen krijg je grote kans op uitglijders. Stel je voor dat ik in een overleg zit zonder parate kennis en ik ga het op internet opzoeken (wat al een tamelijke gênante vertoning is), hoe bepaal ik dan waar en onwaar?
Parate kennis over de onderwerpen waar je verantwoordelijk voor bent is dus van essentieel belang in een kenniseconomie. Als je de omslag van kenniseconomie naar een innovatie economie wilt maken zul je volgens mij nog een stap verder moeten gaan, want dan heb je ook parate kennis van andere onderwerpen nodig. Dat geldt ook voor de omslag naar een duurzame economie.
Wanneer je dat niet doet wordt duurzaamheid verengd tot klimaatverandering, luchtkwaliteit, biodiversiteit, kinderarbeid of een ander los thema. Terwijl het bij duurzaamheid nu juist gaat om de samenhang tussen thema’s en het afwegen van keuzes waar je voor staat. Wat is op dit moment belangrijker: luchtkwaliteit, biodiversiteit, of minder CO2 emissies? Twee grootheden die niet vergelijkbaar zijn, en juist door ze beide op tafel te houden vind je innovatieve manieren om beide doelen gelijktijdig te halen. Gebrek aan parate kennis van een van de onderwerpen levert op z’n minst controverses op…
Conclusie
De losse verhalen vond ik niet passen bij het idee van een nieuw paradigma. Daarvoor waren ze te traditioneel. Dat neemt niet weg dat ik zeker wel van plan ben het boek van Marcel van Doorn te gaan lezen. De bijeenkomst zelf was ook geslaagd, aangezien ik weer interessante mensen heb ontmoet. Vooral de persoon die vroeg:
Is vragen of er genoeg geld is voor de omslag naar duurzamheid niet hetzelfde als vragen of er genoeg olie is om het vuur te doven?
prikkelde mijn verbeelding 🙂
