Op vrijdag 18 juni organiseerde PBL en VROM een workshop over de relatie tussen luchtkwaliteit en klimaatbeleid. Aanleiding was het gereed komen van het onderzoek uit de tweede fase van het Beleidsonderbouwend Onderzoeksprogramma Luchtkwaliteit en Klimaatbeleid (BOLK).
De belangrijkste resultaten (in mijn ogen en in mijn woorden):
TNO onderzoek naar inzet van biobrandstoffen in het verkeer laat zien dat de emissie van NOx en fijn stof beide licht kunnen dalen door bijmenging van biobrandstoffen. Aandachtspunt is wel dat tot 5% van de voertuigen last kan krijgen van hogere emissies door storingen in de nageschakelde technieken, die de emissies van stikstofoxiden (NOx) en fijn stof laag houden. Voertuigen kunnen daarbij een factor 2 tot 100 hogere emissies krijgen, afhankelijk van het type storing dat optreed. Deze hogere emissies kunnen het voordeel zodoende weer teniet doen. Een punt van aandacht bij biobrandstoffen voor voertuigen was volgens de aanwezigen het ontbreken van kwaliteitseisen aan biobrandstoffen, zoals deze wel gelden voor fossiele brandstoffen (benzine, diesel).
ECN liet zien wat het effect is in 2020 van biobrandstoffen op luchtverontreiniging door stookinstallaties (meestal energiecentrales). Voor middelgrote stookinstallaties worden de negatieve gevolgen van biomassa de komende jaren door aanpassing van het besluit emissie-eisen middelgrote stookinstallaties (BEMS) gecompenseerd. De emissie-eisen voor fossiel en biomassa worden de komende jaren gelijkgetrokken, zodat in 2020 geen negatief effect meer resteert.
Een aandachtspunt vormt de emissie van niet-methaan vluchtige organische stoffen (NMVOS) bij kleine stookinstallaties. Deze kan door inzet van biobrandstoffen stijgen met 8,5 kiloton NMVOS, een hoeveelheid die volgens ECN groot genoeg is om rekening mee te houden bij de onderhandelingen over de herziening van de Nationale Emissie Plafond-richtlijn (NEC). Waarbij het scenario dat ECN heeft doorgerekend nog niet in overeenstemming is met het 20% hernieuwbare energie scenario. Wanneer dat scenario wel gevolgd kan de emissie van NMVOS nog hoger komen te liggen. Bij sommige type centrales zijn de emissies van NOx en fijn stof ook een aandachtspunt.
Ecofys toonde de resultaten van haar onderzoek naar luchtverontreiniging door biobrandstof ketens. Opvallend daaraan vond ik zelf dat de meeste biobrandstof ketens grondstoffen hebben die beter presteren dan de fossiele referentie ketens. Of er ook daadwerkelijk sprake is van lagere luchtverontreinigende emissies hangt af van de specifieke grondstof, bij biodiesel scoren raapzaad en palmolie bijvoorbeeld slechter dan hout en biogas. Vooral de emissie van ammoniak en fijn stof stijgt bij raapzaad en palmolie ten opzichte van fossiele diesel, terwijl de emissie van zwaveldioxide (SO2) daalt.
De Universiteit van Utrecht presenteerde de resultaten van onderzoek naar het effect van CO2 afvang en opslag (CCS) op de omvang van grensoverschrijdende luchtverontreiniging. Alles op basis van literatuurstudie, want praktijkgegevens zijn slechts zeer beperkt beschikbaar. Uit de literatuur komt naar voren dat de de emissie van NOx en SO2 daalt, terwijl de emissie van ammoniak (NH3) stijgt. De extra NH3 emissie is goed voor 1 a 2% van de totale Nederlandse emissie. De Universiteit van Utrecht bepleitte meer monitoring en registratie van luchtverontreiniging bij CCS projecten, zodat meer onderzoek mogelijk wordt naar het effect van CCS op luchtkwaliteit. Volgens de Universiteit van Utrecht was helaas niet duidelijk of bij de gunning van CCS subsidies dergelijke metingen ook meegenomen zouden worden.
UK
Buiten de vele presentaties van onderzoeksresultaten van BOLK was er ook een presentatie van het Engelse ministerie van milieu (DEFRA). Een boeiende presentatie, die voor een groot deel ging over duurzame energie. DEFRA vertelde dat de UK inzet op een rendement voor investeerders van 12%, waarbij het beleid technologie neutraal is. De UK maakt dus geen keuze tussen windenergie, biobrandstoffen of zonne-energie, maar probeert omstandigheden te creëren waarin de markt in staat is om haar eigen keuze te maken. Dat brengt wel de nodige kopzorgen met zich mee voor DEFRA, aangezien het aandeel biobrandstoffen voor luchtkwaliteit en grensoverschrijdende luchtverontreiniging nogal uitmaakt.
IAASA
De presentatie van het onderzoeksbureau dat voor de Europese Commissie veel van het modelleer werk op gebied van klimaat- en luchtkwaliteitsbeleid doet ging met name over de broeikaspotentie van stoffen. Een wijze van presenteren van gegevens waar ik niet mee bekend ben, maar de volgende twee punten zijn me bijgebleven:
- Retrofit van verkeer is op lange termijn niet zinvol, het is zinvoller te zorgen dat de EURO normering voor verkeer het gewenste resultaat heeft. Als dat gebeurt daalt de emissie van het verkeer de komende 10 jaar vanzelf fors.
- De broeikaspotentie van stoffen is niet over de hele wereld gelijk. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat het effect in de poolgebieden veel groter is.
En verder…
Tot slot gaf het PBL nog een macro-economische presentatie. Met als hoofdboodschap dat stringente luchtkwaliteitsdoelen de klimaatdoelen makkelijker haalbaar maken en omgekeerd. De conclusie, van een voor mij als econoom nauwelijks volgbare presentatie was:
Luchtkwaliteit is lokaal en korte termijn. Klimaatbeleid is abstract, globaal en speelt op de lange termijn. Daarom is het verstandig te focussen op luchtkwaliteit, de voordelen daarvan zijn op de korte termijn en lokaal zichtbaar. Waardoor er meer draagvlak voor is. Klimaatbeleid kan dan voorlopig meeliften op luchtkwaliteit. Of dat nou verstandig is weet ik niet, het sluit wel aan bij de gedachtegang uit mijn eerdere bericht dat milieubeleid breder is dan alleen klimaat.
Overigens blijft het de vraag of alle synergie uit de onderzoeken in de praktijk te behalen is. Een groot deel van het klimaatbeleid valt tenslotte onder Europese emissiehandel (ETS), waardoor het mogelijk is om CO2 reductie buiten Nederland te halen. De synergie effecten voor lucht zullen dan ook naar het buitenland verplaatst worden.
