Gister aan het eind van de middag had ik mijn duurzame date in het kader van de dag van de duurzaamheid met Ian Wagenhuis. Ian zet zich in voor de Pataxo stammen in noord-oost Brazilië. Een bijzondere man die duidelijk zijn hard verpand heeft aan deze inheemse stam en probeert ze uit hun achterstandspositie te krijgen, waarbij hij onder andere gesteund wordt door Facet Vision. Zij bieden hem kantoorruimte aan en een deel van het personeel is actief als vrijwilliger.
Achtergrond van het project en rol van Nederland in Brazilië
Nadat ik wat te laat aankwam in Amsterdam bij het gebouw van Facet Vision, waar Terra Nossa onderdak heeft gevonden, begon Ian Wagenhuis met een korte inleiding in het hoe en waarom van het project Terra Inc. Wat daarbij opviel was de rol van Nederland. Beginnend met de West-Indische Compagnie. In later eeuwen gevolgd door cacao-export, wat al leidde tot een behoorlijke aantasting van het tropisch regenwoud in het gebied van de Pataxo. Een groot deel van de cacaoverwerkende industrie zit tenslotte in Nederland
Gevolgd door de komst van een Nederlands houtbedrijf dat in de vorige eeuw nog meer bos gekapt heeft. Waarna de grond in gebruik genomen werd door boeren voor veeteelt. Nadat de grond bijna uitgeput was heeft een ander houtbedrijf de concessie overgenomen en met steun van een groot Nederlands chemieconcern eucalyptusplantages aangelegd en een papierfabriek. Het Nederlandse chemieconcern bouwde zelfs een speciale chemische fabriek voor het leveren van de chemicaliën. Deze fabriek behoort tot de schoonste ter wereld, maar de aanleg van de monocultuur van eucalyptusplantages leidde tot armoede en sociale ontwrichting. Onder eucalyptus bomen groeien namelijk weinig andere soorten, omdat ze de grond verzuren.
Ik begreep van Ian dat de Pataxo inmiddels ver gevorderd zijn om een deel van hun grond weer terug te krijgen. In afwachting van de definitieve uitspraak van de rechter worden er echter nog steeds eucalyptusbomen geplant, die het FSC keurmerk mogen dragen.
Opzet van het project
Het project Terra Inc. richt zich op het versterken van de economische structuur van het gebied. Daartoe worden verschillende paden bewandeld. Er wordt tegelijkertijd ingezet op eco-toerisme, lokale landbouw, verbetering van scholing en medische zorg, als op de export van lokale producten en versterking van de traditionele vormen van medische zorg.
Zoals de website van Terra Inc. het stelt:
Our aim is to assist the Brazilian Pataxó tribe in building a sustainable economy, while at the same time protecting, expanding and connecting the remnants of the Atlantic Rainforest .
(…)
It’s not just the people. We strongly believe that creating new means of sustainance – allowing the tribe to live in harmony with nature again – will be beneficent to both the natural environment and the whole of humanity.
Hoe verhoudt het project zicht tot de sociale kant van duurzaamheid?
Er is binnen het project veel aandacht voor de sociale kant van duurzaamheid. Dat varieert van scholing en medische zorg, tot inkomen, werkgelegenheid en het versterken van de lokale cultuur.
Hoe verhoudt het project zicht tot de internationale kant van duurzaamheid?
Het project heeft een duidelijke internationale component. Waarbij Terra Nossa zich vanuit Nederland inzet voor de Pataxo, mede vanuit een verantwoordelijkheid voor wat de Nederlandse handelsgeest in het verre en minder verre verleden heeft aangericht in het gebied.
Hoe verhoudt het project zicht tot biodiversiteit?
Het project heeft veel aandacht voor biodiversiteit. De gebieden van de Pataxo zijn volgens Ian kleine oases van biodiversiteit in een monocultuur van FSC gecertificeerd eucalyptusbos.
Mountains of Paper, Mounting Injustice from WRM on Vimeo.
Project Terra Inc. streeft ernaar om corridors aan te leggen tussen de losse snippers Atlantisch regenwoud in het gebied. De eigenaren van het eucalyptosbos zijn verplicht daar aan mee te werken. De corridors op grond die voorheen met eucalyptus beplant was werken in de praktijk vaak niet, volgens Ian.
Wat ik meeneem uit dit bezoek?
Wat ik meeneem uit het bezoek van vandaag is:
- Het belang van kleine pareltjes van bedrijven en/of goede doelen om je scherp te houden op wat kan. Kleine projecten zijn tegelijkertijd heel lastig voor grote organisaties, zoals ministeries. Het is namelijk vele malen makkelijker om subsidies in grote bulken weg te zetten.
Voor overheden geldt echter hetzelfde als voor grote bedrijven: zonder kleintje projecten in je ecosysteem raak je je vernieuwingskracht kwijt. Dat kan gaan om kleine bedrijven, maar ook om kleine goede doelen. In beide gevallen draait het namelijk om de passie van enkelingen die mensen en organisaties in beweging kan krijgen.
- De overheid is zowel voor kleinere organisaties (profit en non-profit) een onontwarbare kluwen zonder begin of eind. Zonder steun van een individuele ambtenaar of een grote organisatie die door de bomen nog wel het overheidsbos kan zien verdwalen kleine organisaties of geven ze de moed op. Terwijl echte vernieuwingen m.i. toch vaak komen vanuit de garagebedrijfjes en organisaties.
- Grote bedrijven en overheden hebben hun mond vol van duurzaamheid. De simpele stap om de zaken die ze in het licht van de huidige inzichten in verleden onduurzaam hebben gedaan te herstellen ontbreekt vaak. Terwijl je met relatief kleine bedragen een groot verschil kunt maken. De CEO van het betreffende bedrijf zou met een schenking van 1 weeksalaris een volledig deelproject van de grond kan trekken (gebaseerd op Topsalaris).
- Keurmerken en certificeringen hebben hun nut, maar werkelijke transparantie over de impact in een gebied ontbreekt. Brengt me toch terug bijmijn stuk op Ambtenaar 2.0 over transparantie als de nieuwe objectiviteit. Certificaatjes zijn leuk, nu nog de achterliggende metingen en gegevens…
Disclaimer: ik ben werkzaam bij het Ministerie van Economische Zaken. Het bezoek aan Terra Nossa vond plaats in het kader van de duurzame dates die Stichting GreenWish en het programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling georganiseerd hebben. Het doel van de duurzame dates is om 99 ambtenaren met 99 koplopers in verbinding te brengen in het kader van de dag van de duurzaamheid van stichting Urgenda.
