Afgelopen woensdag organiseerde CE Delft een congres ter ere van haar 30 jarige bestaan. Onderwerp van het congres was draagvlak voor een effectief klimaatbeleid. Er was een mooi middagvullend programma samengesteld. De opkomst was fors, met naar mijn schatting bijna 200 mensen in het Haagse Diligentia. Om de ‘gewone man’ een plek te geven tussen alle experts, had een van de aanwezigen ((oud-) CE Delft consultant of acteur?) de rol om als ‘Johan de Leraar’ op de discussies te reageren. De dag werd voorgezeten door Frans Rooijers, de huidige directeur van CE Delft.
Helaas zijn de presentaties naar mijn weten niet beschikbaar op slideshare, wel staan er een drietal pdf files op de site van CE. Waarvan 1 de uitkomsten van een onderzoek van Trendbox naar draagvlak voor effectief klimaatbeleid bevat
Het verslag hieronder is op persoonlijke titel en ook terug te vinden op Twitter Search (met excuses aan de volgers die gestoord werden van #CED08).
Een terugblik op 30 jaar CE Delft
Het programma begon met een terugblik op 30 jaar CE Delft met de oud-directeuren Theo Potma en Jan Paul van Soest. Wat me van dit programmaonderdeel vooral is bijgebleven zijn de lessen die de heren voor de toekomst trokken. Theo Potma, de oprichter van CE Delft, begon met:
- Open zijn over de inkomens- en werkgelegenheidseffecten voor de burger, niet versluierd zoals bij Green4Sure.
- de overheid moet mee willen met de verandering en werken aan het duurzaam nationaal product.
- Jan Paul van Soest vulde aan met draagvlak maken “vergt zien is handelen”.
Daarnaast trok Theo Potma nog een aantal lessen uit het oude ‘CE Scenario’, en dan vooral uit de volgens hem mislukte brede maatschappelijk discussie (duidelijk van voor mijn tijd, dus corrigeer gerust via de comments):
- minister van Aardenne wilde praten over kernenergie, en niet over een bredere economie-milieu-discussie
- zijn opvolger, minister Terlouw, snapte niet wat er op het spel stond
- het linkse deel van de milieubeweging schrok van de inkomenseffecten
- de kernreactor in Tsjernobiel ontplofte (dus geen credits voor Wijnand Duyvendak dit keer 😉
Hoe ziet VROM draagvlak en effectiviteit?
In dit programma onderdeel gaf Saskia Borgers, Directeur-Generaal Milieu bij het ministerie van VROM, in een speech aan hoe VROM aankijkt tegen draagvlak en effectivititeit. In dit verhaal gaf Saskia Borgers terecht aan dat de overheid niet in haar eentje voor draagvlak kan zorgen. Ze riep de aanwezigen dan ook op om mee te helpen met het creeren van draagvlak. Ook gaf ze aan dat de overheid inmiddels de meeste van de acties (83 van de 88) uit het werkprogramma Schoon en Zuinig (of was het de toekomstagenda energie en innovatie?) in gang heeft gezet. Al met al een keurig verhaal, maar ik miste toch een beetje het vuur en vooral de brug naar de burger toe. Dat bleek het duidelijkst toen ze als antwoord op een vraag van Johan de Leraar verwees naar een sectorakkoord transport. Aan de andere kant ook wel weer begrijpelijk, want het valt niet altijd mee om te schakelen tussen verschillende niveaus. Ik vraag me alleen wel af welke communicatie mensen in de overheid de brug naar het bredere publiek wel weten te slaan.
Effectieve instrumenten van milieubeleid uit het verleden.
In de paneldiscussie gingen Hans Alders, Frans de Haas en Peter Tjan in op hun ervaringen met de invoer van milieumaatregelen in het verleden. Ze gingen daarbij respectievelijk in op de invoer van de ecotaks, EPC (is dat dat woningding?) en de Euronormen voor voertuigen.
Volgens Frans Rooijers blijkt uit onderzoek van Ecorys in opdracht van CE Delft dat de ecotaks goed is voor de helft van de CO2 besparing en is het daarmee een zeer effectief instrument geweest. Hans Alders vertelde dat iedereen in algemeenheid voor principes als de vervuiler betaalt en de inzet marktgerichte instrumenten was. Totdat het concreet werd, toen volgde argumenten die ook volgens hem nu weer opgeld doen bij klimaatbeleid: varierend van dreigen met vertrek naar het buitenland, tot schrikken van de inkomenseffecten door de vakbeweging.
Frans de Haas vertelde dat de EPC op verzoek van het bedrijfsleven door Economische Zaken ontwikkeld is (of dat klopt?). Het bedrijfsleven wilde toe naar een doelgerichte benadering, in plaats van elke keer met nieuwe technische eisen geconfronteerd te worden. Gemeenten waren voor, omdat ze de mogelijkheid kregen om zelf aan de knoppen te gaan draaien en hun eigen ambitieniveau konden bepalen.
Peter Tjan liet met een powerpoint plaatje zien dat het effect van de Euronormen op de emissies van fijn stof, stikstofoxiden (NOx), zwaveldioxiden (SO2) en vluchtige organische stoffen (bv. onverbrande benzine) fors is geweest. Ondanks een negatieve kosten baten analyse voor de auto-industrie. Waarbij Peter Tjan benadrukte dat het volgens hem bij het nemen van milieumaatregelen nooit gaat om een industriele kosten baten analyse, maar altijd om een maatschappelijke kosten baten analyse.
Op de vraag van Johan de Leraar wie hem nu eigenlijk vertegenwoordigt in al de overleggen die hij langs heeft horen komen, antwoord Peter Tjan met de opmerking dat de burger en consument via de overheid vertegenwoordigd worden. Gelet op de lacherige en ontkennende reacties in de zaal werd dat niet echt overtuigend gevonden door de aanwezigen. Waarna Frans de Haas toevoegde dat bij EPC bv. huiseigenaren vertegenwoordigd werden door de Vereniging Eigen Huis. Een van de oudere aanwezigen verzuchtte bij het horen van de discussie over geld:
hou op met dat gezeur over geld, ik lijk wel 30 ipv 80…
Trendbox onderzoek naar draagvlak voor effectief klimaatbeleid in Nederland
Bij dit onderdeel van het programma werd het wat moeilijker om een verslagje in tweets bij te houden. Het publiek kreeg namelijk vragen die per sms beantwoord konden worden. Het hele onderzoek kun je hier vinden. Een paar opvallende uitkomsten: 50% van de Nederlanders (man en vrouw) vind klimaat een groot probleem. Van de mannen vind 14% het echter helemaal geen probleem, terwijl dat bij vrouwen veel lager ligt (2 a 3% uit m’n hoofd). Mijn tweet hierover gaf bij een van mijn twittercontacten wat verwarring, die dacht dat slechts 14% van de mannen klimaatverandering een probleem vind.
Een andere opvallende uitkomst vond ik dat slechts 18% van de Nederlanders gelooft dat een hogere energieprijs leidt tot een lager verbruik. Hoe rechtser mensen stemmen hoe minder geloof er is in prijsbeleid. Wat bij de vraag oproept: waarom dan wel geloven in de vrije markt? Of is het een verkeerde aanname van mij dat ik rechts stemmen associeer met vrije marktdenken en geloof in de onzichtbare hand van de markt?
Overigens ook aardig om op te merken dat van de aanwezige experts een veel groter deel gelooft in de effecten van prijsbeleid.
Maatschappelijke partijen en draagvlak
Bij de paneldiscussie met maatschappelijke partijen schoven Ron Groen (sectorhoofd milieu en economie bij Stichting Natuur en Milieu), Jenneke van Pijpen (vice-voorzitter ABVAKABO FNV), Hans Alders (bestuursvoorzitter EnergieNed), Willem de Jager (adjunct-directeur Mobiele & Business Development Rabobank Nederland) aan.
Hans Alders gaf aan dat er te weinig oog is voor de implementatie van wetgeving. Met als voorbeeld wind op zee en alle vragen die daaromheen spelen, iets wat heel Nederland al in de Tegenlicht discussie over zonne-energie heeft kunnen horen en zien.
Op de vraag hoe je tot draagvlak komt zei Hans Alders dat er contacten zijn tussen EnergieNed en de partijen die Green4Sure hebben laten opstellen. Doel daarvan is om te kijken of het mogelijk is tot een gezamenlijk standpunt van de maatschappelijke partijen te komen over maatregelen uit Green4Sure.
Ron Wit zat op het stokpaard dat convenanten niet werken en nauwelijks extra effect hebben en dat het nodig is om maatregelen van bovenaf op te leggen. Waarop Willem de Jager reageerde door te stellen dat je voor draagvlak niet top down moet werken, maar moet uitgaan van de mens en zijn behoeften. Top down geeft geen gedragsverandering. Duurzame gedragsverandering krijg je volgens Willem de Jager door van onderaf te werken met positieve prikkels, op basis van vrijwilligheid en met de mens en zijn behoeften als centrale uitgangspunt. Convenanten worden volgens Willem de Jager effectiever als je ze doorvertaald naar bedrijfstakken, individuele bedrijven en uiteindelijk naar de individuele werknemer. Waarbij hij met verwijzing naar de filevrije dag een uitspraak van KLM aanhaalde:
Als we vrijwillig de merknaam KLM verbinden met een bepaald ambitieniveau is dat vele malen meer waard dan een contract of wettelijke regels.
Op de vraag van Frans Rooijers of de doelen van de filedag gehaald zijn gaf Willem de Jager aan dat er 2 van de 3 gehaald zijn:
- Geslaagd: bewustwording bij individuele burgers
- Geslaagd: daling van het aantal files. Niet met 100%, maar wel met 25% minder files. Te weinig maar een mooie aanzet
- Mislukt: beeldvorming. Blijkbaar heeft er namelijk een zeer zuur stuk over de filevrije dag in de krant gestaan.
Op de vraag of er een verband is tussen de financiele crisis en de economische crisis durfde enkel Willem de Jager op strikt persoonlijke titel een antwoord te geven:
op wereldschaal is er een relatie, maar op het Nederlandse schaalniveau niet
Kortom: er werd geen ruimte gezien voor een Green New Deal door de panelleden.
Jenneke van Pijpen ging nog kort en voorzichtig in op de brief van de FNV en VNO-NCW over het veilen van emissierechten, waarna het tijd was voor een paneldiscussie met de politiek.
Draagvlak en politiek
Bij dit onderdeel schoven de Tweede Kamerleden Diederik Samson (PvdA), Liesbeth Spies (CDA) en Paulus Jansen (SP) aan. Ze werden ondervraagd door CE Junioren. Niet live, maar via opgenomen filmpjes. Leuk bedacht en de eerste vraag gaf al wat verwarring, door de korte door elkaar gesneden teksten van de kinderen. Daar was niet echt een vraag uit te halen, maar uiteindelijk bleek dat er keurig een vraag aan het eind kwam: Kan je auto’s verbieden?
Liesbeth Spies en Diederik Samson gaven aan dat de huidige automaatregelen zeer effectief zijn. Zowel de slurptaks als de leasebijtelling. Waarbij Samson aangaf dat met name de effectiviteit van de leasebijtelling vele malen groter is dan verwacht. Al schijnt daar nu een rechtzaak over te lopen, of al afgerond te zijn?
Samson vertelde grappend dat zelfs z’n buurman is overgestapt, omdat het voordeel van een lagere bijtelling fors is
Dan maar een lulligere auto
De portomonnee is nog altijd heiliger dan de koe in Nederland (en een praktijkvoorbeeld van het feit dat prijsbeleid werkt…!). Zowel Paulus Jansen als Liesbeth Spies willen meer aandacht voor de fiets. Niet door auto’s te verbieden, maar door mensen te verleiden om de fiets te pakken. Dat is goed voor het milieu, maar belangrijker het is goed voor de gezondheid en de (verkeers) veiligheid. Diederik Samson gaf aan dat hij nog steeds geloofd dat het mogelijk is om de auto uit de mens te krijgen.
De tweede vraag van het jongerenpanel was waarom er geen boete is voor het licht aanlaten. Waarop alle 3 parlementariers aangaven dat je elementaire zaken via regels moet regelen, bv. standby verbruik. Diederik Samson benadrukte terecht dat behalve voor huizen alle productnormen en -eisen via de Europese Unie lopen. Ook zei Samsondat het makkelijk is om het eens te worden met de aanwezigen in de zaal, maar dat het doorvertalen daarvan naar een akkoord op nationaal niveau al een stuk lastiger is. Laat staan op EU niveau, en als we daar zijn dan gaan we nog een maatje verder naar wereldwijd. Samson heette alle aanwezigen van harte welkom in de internationale grindbak.
Het werd nog even een beetje spannend toen Samson na een aanloop via de moeizame start van duurzame energie in Nederland de afgelopen twintig jaar uitkwam bij de huidige SDE. En vol trots vertelde dat de Nederlandse SDE regeling beter is dan de Duitse, behalve de financiering. Uit de reacties uit de zaal bleek dat een deel van de aanwezigen niet overtuigd was. Ik zelf heb geen idee, want ik heb geen van beide bestudeerd. Verder dan de verhalen uit Tegenlicht kom ik dus niet.
De derde vraag was wat kunnen we nog meer doen en hoe krijgen we andere mensen mee? Bij het antwoord op deze vraag dwaalde ik af, vermoeidheid of gebrek aan pit in de antwoorden? Geen idee. De vierde vraag was of de kinderen later nog mochten vliegen. Het eerlijke antwoord daarop van alle drie de parlementariers was dat de keuze is fors minder vliegen of een forse draai van de luchtvaartsector.
Tot slot deed Frans Rooijers een oproep aan de politiek om in actie te komen. In mijn ogen niet erg overtuigend. Aan de ene kant riep hij op tot politieke actie. Aan de andere kant gaf hij aan dat hij en zijn collega’s (en waarschijnlijk alle andere in de zaal) boven het Nederlands gemiddelde zitten qua milieu-impact en klimaatemissies. De eerste vraag die bij mij opkwam:
Wat doet CE Delft in haar bedrijfsvoering en bij het helpen van haar medewerkers om hun milieu-impact te verkleinen?
Ik zou zeggen: neem een voorbeeld aan TNT Planet Me of aan het kabinet, die van duurzame bedrijfsvoering en het betrekken van de medewerkers een van de thema’s in de aanpak duurzame ontwikkeling hebben gemaakt.
Uitreiking prijsvraag
In aanloop naar het congres had CE een prijsvraag uitgeschreven. Er waren 3 genomineerde gekozen uit ruim 20 inzendingen. Dit waren:
- Amsterdam Smart Energy City
- Solar City 2050
- Warmtebeleid in Duitsland en Denemarken
Het sms’ende publiek koos Solar City 2050 als winnaar.
Eindconclusie
Veel informatie, maar weinig pit. Waar is de peperbus? Of zoals Theo Potma, de oprichter van CE Delft, zei op de vraag wat hij van het congres vond:
Ik merk de hele dag geen urgentie… Laat staan zien is handelen
Dit bericht is geschreven op persoonlijke titel en in verkorte versie geplaatst op het Rijksduurzaamheidsnetwerk en op VoorDeWereldVanMorgen
