Afgelopen anderhalf jaar heb ik me tegen wil en dank steeds dieper ingegraven in het dossier ontgassen door de binnenvaart. Een dossier waar je soms lang moet wachten op antwoord van de overheid (record voor gemeente Rotterdam die precies 365 dagen nodig had om vragen van GroenLinks te beantwoorden) en waar je ontzettend goed moet opletten of je dan ook daadwerkelijk antwoord op je vraag krijgt. Vandaag een lezersvraag van 3 maanden geleden en een inkijkje in de wijze waarop ambtenaren van de gemeente Utrecht hun wethouders informeren.
De vraag van de lezer was: mag je ontgassen in de gemeente Stichtse Vegt? De lezer in kwestie was van plan om een huis te kopen in Nigtevegt (gelegen langs het Amsterdam-Rijnkanaal, een rijksvaarweg). De lezer had van buurtbewoners te horen gekregen dat er in de gemeente Nigtevegt niet ontgast mag worden. Alleen klopt dat ook? Duurzaam Nigtevegt wist van niks.
Ongeveer tegelijkertijd vroeg ik wethouder Van Hooijdonk (GroenLinks) van de gemeente Utrecht via Twitter of de gemeente Utrecht ook last had van emissies door ontgassen. Ze antwoordde vrij snel (en met trots op het ambtelijk apparaat) dat Utrecht geen plaatsen voor stilliggend ontgassen heeft aangewezen en dat Rijkswaterstaat handhaaft op het Amsterdam-Rijnkanaal.
De regelgeving
Tijd dus om terug te gaan naar de bronnen, te weten de regelgeving en een van de handhavers op de rijksvaarwegen: Rijkswaterstaat. Het transport van gevaarlijke stoffen door de binnenvaart is gereguleerd in het ADN verdrag, daarnaast zijn het scheepsafvalstoffenverdrag (CDNI) en de benzinerichtlijn van belang.
In het ADN is ontgassen geregeld in artikel 7.2.3.7. In randnummer 7.2.3.7.0 en 7.2.3.7.1 wordt uitgelegd welke stoffen niet ontgast mogen worden. Hier staat bijvoorbeeld dat ontgassen alleen mag naar de buitenlucht als het op grond van andere internationale of nationale wettelijke voorschriften niet verboden is. Ook staat daar dat de zogenaamde t stoffen (toxische stoffen) niet ontgast mogen worden aan de buitenlucht. Verder is ontgassen aan de buitenlucht door binnenvaartschepen, onder voorwaarden, toegestaan. Behalve in drukbevolkte gebieden, een begrip waarvan de definitie in het verdrag en in de Nederlandse wet ontbreekt. In de benzinerichtlijn is vastgelegd dat het ontgassen van benzine (UN 1203 om precies te zijn) verboden is.
In randnummer 7.2.3.7.3 van het ADN staat een uitzondering voor het ontgassen van verboden stoffen. Bij dit randnummer staat dat wanneer het niet praktisch is om op de aangewezen plaatsen te ontgassen het ook tijdens de vaart mag. Wel zijn er dan strengere eisen aan ontgassen verbonden.
Voor alle randnummers uit het ADN geldt: als er geen plaatsen voor stilliggend ontgassen zijn aangewezen is ontgassen tijdens de vaart toegestaan.
Reactie van Rijkswaterstaat
Van Rijkswaterstaat kreeg ik onderstaande reactie op mijn vraag over lokale ontgasverboden (ik heb de tekst hier en daar wat leesbaarder gemaakt voor niet ingewijden in het dossier):
Het is ons niet bekend dat er lokale ontgassingsverboden van kracht zijn in de door u genoemde gemeenten [Utrecht en Nigtevegt, KB]. Bovendien zijn lokale verboden van kracht op lokaal grondgebied in dit geval gaat het dan om een gemeentelijk of provinciaal vaarwater.
Rijkswaterstaat handhaaft op Rijksvaarwegen en niet op wateren waarover zij geen beheer heeft. De wettelijke basis van het instellen van een lokaal verbod is ons niet bekend en in Nederland is de regelgevende instantie die een verbod afgeeft ook verantwoordelijk voor de handhaving daarop.
Varend ontgassen (ook van benzeen) is momenteel landelijk toegestaan. Stilliggend ontgassen op rijksvaarwegen mag enkel onder voorwaarden en op een door Rijkswaterstaat aangewezen ligplaats. Rijkswaterstaat heeft geen plaatsen aangewezen waar stilliggend ontgassen is toegestaan. Rijkswaterstaat kan in geval van calamiteiten wel tijdelijk een plaats aanwijzen voor stilliggend ontgassen.
In Nederland houdt de Inspectie Leefomgeving en Transport toezicht op het vervoer van gevaarlijke stoffen, de basis hiervoor is het ADN.
Conclusie
De Inspectie Leefomgeving en Transport houden toezicht op het vervoer van gevaarlijke stoffen en Rijkswaterstaat op ontgassen. Beide zijn bij hun toezichthoudende taken gebonden aan landelijke regels voor ontgassen, die weer gebaseerd zijn op het ADN. Er zijn door de landelijke toezichthouders geen plaatsen aangewezen voor stilliggend ontgassen op vaarwegen die onder beheer van het rijk vallen. Dit betekent dat varend ontgassen (ook van toxische stoffen) op rijksvaarwegen is toegestaan, mits schippers zich aan de regels houden. Een overzicht van vaarwegen onder (gedeeltelijk) beheer van Rijkswaterstaat vind je hier.
Ontgassen in dichtbevolkt gebied is niet toegestaan volgens het ADN. Alleen is dit begrip niet vastgelegd in Nederlandse regelgeving, wat betekent dat ontgassen op alle rijksvaarwegen is toegestaan. Dus ook op het Amsterdam-Rijnkanaal langs Nigtevegt, Maarssen en Utrecht. Hoe de gemeente Utrecht van mening kan zijn dat ontgassen binnen de bebouwde kom verboden is, weet ik niet. Het kan zijn dat dat deel van het Amsterdam-Rijnkanaal geen onderdeel vormt van de rijksvaarwegen. Anders is varend ontgassen ook op het deel van het Amsterdam-Rijnkanaal binnen de bebouwde kom van Utrecht toegestaan. Het lijkt er eerder op dat het ambtelijk apparaat van de gemeente Utrecht de strategie ‘liegen mag niet, selectief antwoord geven wel’ heeft gehanteerd.
Wanneer je bovenstaande niet gelooft, raad ik je aan bij om een melding van ontgassen bij RWS of IL&T te doen als je een binnenvaarttanker met open luiken langs ziet varen binnen de bebouwde kom. Mocht er proces verbaal komen voordat de provincie Utrecht zich aansluit bij de provinciale ontgasverboden waar Noord-Brabant en Zuid-Holland aan werken, dan ontvang ik daar graag een kopie van. Beloning een doos wijn. Ik denk namelijk dat je ook binnen de bebouwde kom tevergeefs handhaving belt om het ontgassen te stoppen, tenzij het schip benzine (UN 1203) ontgast (wat goed mogelijk is als het vanuit Amsterdam, de grootste benzinehaven ter wereld, komt pdf )…
Dit artikel is eerder gepubliceerd op Sargasso.
