Tag: ontgasverbod

Vanaf 2020 landelijk verbod op varend ontgassen voor binnenvaart

Het Ministerie van Infrastructuur en Water heeft vorige week bekend gemaakt dat er vanaf 2020 een landelijk ontgassingsverbod komt voor binnenvaarttankschepen. Minister Van den Nieuwenhuizen wil dat de internationale afspraken hierover halverweg 2020 in Nederland ingevoerd zijn. Mark Lensselink, die al in 2010 vragen stelde over varend ontgassen aan het dagelijks bestuur van Hoek van Holland en zicht sindsdien inzet voor een verbod op varend ontgassen, zegt in een reactie:

Het heeft even geduurd, maar de uitstoot van benzeen en andere zwaar toxische stoffen wordt verder aangepakt. Dat is goed nieuws voor de bewoners, blootstelling aan Vossen kan echt niet


Ontgassen wat is het ook al weer?

Nadat schippers hun lading hebben gelost is het soms nodig om de ruimen te ontdoen van restanten van die lading. Waar het vluchtige stoffen betreft wordt dit vaak gedaan door middel van het ontgassen van het varende schip aan de buitenlucht.

De dampen die daarbij vrijkomen, bijvoorbeeld van benzeen of benzeenhoudende stoffen, kunnen milieu- en gezondheidsschade veroorzaken. Met behulp van ontgasinstallaties op de wal of op het schip kunnen schepen echter gecontroleerd worden ontgast.

Omvang emissies
Sargasso toonde in 2013 aan op basis van gegevens van CE Delft aan dat de emissies van varend ontgassen een factor 10 hoger lagen dan het RIVM rapporteerde via emissieregistratie.nl (korte versie, lange versie). De emissies daalde ook niet, zoals de VNCI beweerde, maar lagen juist een factor 10 hoger dan officieel werd gerapporteerd. De publicatie van Sargasso leidde tot Kamervragen van de SP en GroenLinks, ook op lokaal en provinciaal niveau zijn de afgelopen jaren geregeld vragen gesteld over varend ontgassen. Uiteindelijk paste het RIVM de emissiecijfers voor varend ontgassen aan.

Wachten op internationaal verbod
Staatssecretaris Mansveld reageerde in 2014 dat ze wilde inzetten op een internationaal verbod i.p.v. een landelijk verbod. Meerdere provincies hebben hier niet op gewacht en voerden de afgelopen jaren een provinciaal verbod in, te beginnen met Zuid-Holland en Noord-Brabant. Inmiddels gevolgd door o.a. de provincies Utrecht, Noord-Holland en Gelderland.

Fasering invoer nationaal verbod
De invoering van het nationaal verbod op varend ontgassen begint met een verbod op het ontgassen van motorbrandstoffen en benzeen in 2020, gevolgd door een verbod op vloeistoffen die meer dan 10% benzeen bevatten in 2022 en in 2023 een verbod op het ontgassen van de meeste vluchtige organische stoffen.

Het is de bedoeling dat de de dampen die worden teruggewonnen worden afgegeven bij een ontvangstinstallatie. Teruggewonnen stoffen kunnen worden hergebruikt als grondstof, zodat een milieuvriendelijke kringloop ontstaat. Een voorstel dat Mark Lensselink en ondergetekende in 2013 al aan de Haagse ministeries deden, maar dat toen op juridische bezwaren en ambtelijke haarkloverij stuitte. Wanneer hergebruik van de teruggewonnen dampen niet mogelijk is kunnen schepen terecht bij een verwerkingsinstallatie die de dampen onschadelijk maakt.

Om de invoer van het nationaal verbod te begeleiden wordt een taskforce bestaande uit overheid en bedrijfsleven opgericht. Deelnemende partijen zijn de Rijksoverheid, havenbedrijven, de provincies Noord-Holland, Noord-Brabant, Utrecht, Gelderland, Overijssel, Flevoland en Zeeland, en Shell Nederland. In de taskforde werken verladers, industriepartijen, opslagbedrijven en vervoerders mee aan de invoer van het verbod op varend ontgassen voor binnenvaarttankschepen.

Handhaving

Het aangekondigde verbod op varend ontgassen vanaf 2020 is goed nieuws. Al blijven er na het lezen van het persbericht wel vragen. Bijvoorbeeld over handhaving van het verbod, over monitoring van de emissies, over de gevolgen van het verbod voor emissies bij laden en lossen, over de wijze waarop dedicatievaart en comptabiliteit geregeld worden. Bij dedicatievaart vervoert een schip meerdere keren achter elkaar slechts één stof, bijvoorbeeld benzeen. Tussendoor ontgassen van de tanks is dan niet nodig, maar om emissies naar de buitenlucht te voorkomen is een dampverwerkingsinstallatie bij de terminal of op het zeeschip waar geladen of gelost wordt nodig.

DCMR kon een aantal jaar geleden geen antwoord geven op vragen van Sargasso over welke terminals in de Rotterdamse haven beschikken over een dampverwerkingsinstallatie en welke enkel over een dampretourinstallatie beschikken. Bij zeeschepen is de vraag nog prangender, want deze willen geen damp boven hun lading in verband met internationale regelgeving voor de zeescheepvaart hierover.

Voor wat betreft de handhaving zijn bij Sargasso geen processen verbaal bekend uit provincies waar al een ontgasverbod geldt. In 2015 berichtte Sargasso op basis van de website Schiedams Nieuws dat DCMR geen daling van het aantal ontgassingen van benzeen kon ontdekken. DCMR ontkende dit nieuws tegen Sargasso. Een landelijk verbod maakt handhaving wel gemakkelijker, doordat ook Rijkswaterstaat actief kan gaan optreden en de onduidelijkheid over de status en handhaaafbaarheid van provinciale verboden op nationale vaarwegen verdwijnt.

De monitoring van emissies door varend ontgassen en van opslag- en overslag van vluchtige organische stoffen gebeurd momenteel op basis van rekenmodellen, die een hoog theoretisch gehalte hebben. Meting bij de tanks op de schepen zou een grote verbetering zijn. Uit het persbericht is niet op te maken of een dergelijke verbetering onderdeel uitmaakt van de plannen.

Ontgasverbod Utrecht

Provinciale Staten van de Provincie Utrecht wil uiterlijk vanaf 1 maart 2017 het varend ontgassen door de binnenvaart verbieden. Daarmee volgt Utrecht de lijn die de provincies Zuid-Holland en Noord-Brabant in 2014 hebben ingezet.

Verbod Utrecht

In het Statenvoorstel ‘Wijziging Provinciale milieuverordening Utrecht 2013’ was al een verbod op ontgassen van binnenschepen opgenomen. Een concrete datum van in werking treden ontbrak echter nog in het Statenvoorstel. Om deze reden dienden alle partijen gezamenlijk een amendement in waarin GS worden verzocht om het verbod op ontgassen uiterlijk per 1 maart 2017 van kracht te laten gaan. Eerste ondertekenaar van het amendement is de VVD, die op hun website het succes dan ook claimt. Daarbij stellen ze dat er sprake zou zijn van een ontgasverbod in de provincie Limburg. Mocht een van de lezers daar meer van weten, dan hoor ik dat graag. Naar mijn weten zijn er tot op heden zelfs geen vragen gesteld over ontgassen in de provincie Limburg.

Met het verbod mag er niet meer tijdens het varen ontgast worden. Nogal wat scheepslading wordt vervoerd in vloeibare vorm. Na het lossen blijft in de tank altijd een aanzienlijke hoeveelheid van de lading in dampvormige toestand over. Deze wordt in de atmosfeer geloosd (het zogenaamde ontgassen), waardoor schadelijke stoffen als benzeen en benzeenhoudende stoffen, in de lucht vrijkomen. Dit kan tot geuroverlast leiden, maar ook tot gezondheidsrisico’s voor de bemanningsleden en omwonenden.

Het verbod op ontgassen heeft vooralsnog alleen betrekking op het ontgassen van het kankerverwekkende benzeen en van benzeenhoudende mengsels, net als in Zuid-Holland en Noord-Brabant. De provincie Utrecht kan volgens de toelichting in principe ook andere stoffen aanwijzen, daarbij moet met name worden gedacht aan de in Europees verband aangewezen zeer zorgwekkende stoffen. Deze zijn schadelijk voor de gezondheid.

Ontwikkelingen andere provincies en internationaal

In de provincies Noord-Holland, Zeeland en Gelderland wordt ondertussen ook nog gewerkt aan het verbieden van varend ontgassen door de binnenvaart. Wanneer deze wijzigingen van de provinciale milieuverordeningen behandeld worden is nog niet bekend. Ook de status van de internationale onderhandelingen is op moment van schrijven onbekend. De publieke consultatieperiode is al een tijdje afgerond, het is dus wachten op vervolgstappen. Al zal het na aanpassing van het internationale scheepsafvalstoffenverdrag (CDNI) ook nog wel een aantal jaren duren voordat deze verwerkt is in nationale wetgeving.

Consultatie internationaal ontgasverbod

Onderstaand artikel is eerder als open waanlink geplaatst op Sargasso.

Er lijkt eindelijk een doorbraak te zijn bij de onderhandelingen over een internationaal verbod op ontgassen van vluchtige organische stoffen aan de buitenlucht. Half juli is er namelijk een publieke consultatie gestart voor wijziging van het Verdrag inzake de verzameling, afgifte en inname van afval in de Rijn- en binnenvaart (CDNI). De wijziging betreft een verbod tot het ontgassen van carcinogene, mutagene, reprotoxische en stankveroorzakende stoffen die op de lijst van de meest vervoerde milieugevaarlijke stoffenvoorkomen of een politieke issue zijn. Volgens de beschikbare documentatie is er sprake van consensus over de inhoudelijke wijzigingen tussen de verdragsluitende partijen.

In de tekst voor de publieke consultatie is niet aangegeven wanneer het internationale verbod op ontgassen aan de buitenlucht in gaat. De lijst met stoffen omvat beduidend meer stoffen dan de provinciale ontgasverboden in Zuid-Holland en Noord-Brabant. De publieke consultatie loopt tot 15 september 2016.

Zie ook het dossier over ontgassen op Sargasso en hier.

Open waanlink

Verbiedt Provincie Zuid-Holland ontgassen van benzeen houdende stoffen?

Begin oktober schreef ik op Sargasso dat de Provincie Zuid-Holland het ontgassen van benzeen houdende stoffen per 1 januari 2016 verbiedt. Inmiddels is het nieuwsbericht waarop mijn stuk gebaseerd was wegens ‘fouten’ van de site van de provincie verwijderd. Onduidelijk is nog wat de aard van de fouten is, zelfs is niet duidelijk of de fout de uitbreiding betreft van het verbod op varend ontgassen met producten die 10% of meer benzeen bevatten (UN 1267, 1268, 1863, 1993 en 3295).
Update 26 oktober 2015: Nathalie Harder, Bestuursadviseur gedeputeerde Rik Janssen, geeft in een reactie aan dat uitbreiding van het verbod op varend ontgassen met producten die 10% of meer benzeen bevatten (UN 1267, 1268, 1863, 1993 en 3295) per 1 januari 2016 doorgaat.

Voor het ontgassen van benzeen (en benzeen houdende stoffen) bestonden volgens het oorspronkelijke bericht van de provincie de volgende alternatieven:

  • Verantwoorde verwerking met een ontgassingsinstallatie
  • Het schip voorzien van dezelfde lading; ontgassen is dan niet nodig (deductievaart)
  • Het schip voorzien van een compatibele lading (dit houdt in dat de achter gebleven restdampen niet negatief werken); ontgassen is dan ook niet nodig.

Stil liggend ontgassen is al verboden en alleen toegestaan in de Geulhaven van de Botlek in Rotterdam met een daarvoor bestemde voorziening.

Open waanlink

‘DCMR ziet geen daling ontgassen benzeen door binnenvaart’

Half februari berichtte de website Schiedams Nieuws dat DCMR nog steeds schepen in het vizier zou hebben die benzeen varend ontgassen, ondanks het provinciaal verbod. Op de dag van linken naar de publicatie op Sargasso reageerde DCMR dat het onjuist zou zijn. Reden voor mij om er dieper in te duiken, waarover binnenkort meer. Eerst voor degene die Sargasso niet volgen het oorspronkelijk bericht, waaraan op 20 februari om 14.50u de reactie van DCMR is toegevoegd.

Sinds 1 januari is er een verbod op varend ontgassen van kracht in Zuid-Holland en Noord-Brabant. Volgens de website Schiedams Nieuws zou het ontgassingsverbod door schepen met het kankerverwekkende benzeen op de Nieuwe Waterweg massaal worden ontdoken:

Sinds 1 januari geldt een verbod op het varend ontgassen met benzeen, maar bij de meldkamer van de Milieudienst Rijnmond (DCMR) zegt men nog altijd ontgassende schepen in het versier te hebben op de Nieuwe Waterweg.

Het Havenbedrijf Rotterdam is de aangewezen partij om, op aanwijzing van de DCMR, tegen het illegaal ontgassen op te treden. Problemen ontstaan zodra een verdacht schip de Nieuwe Waterweg verlaat en bijvoorbeeld het gebied van de Drechtsteden binnen gaat. Dan moet een andere partij handhavend optreden. Onderlinge afstemming daarover is er nauwelijks. De DCMR verwacht bovendien dat dit op zijn vroegst van de zomer beter is geregeld. Tot die tijd kunnen schepen in de praktijk vrijwel straffeloos grote hoeveelheden kankerverwekkende stoffen, of stoffen die het drinkwater verontreinigen blijven lozen.

Reactie DCMR

In een schriftelijke reactie stelt Edwin Regterschot van DCMR dat de berichtgeving op Schiedams Nieuws niet klopt. Volgens Regterschot heeft DCMR geen enkele aanwijzing dat het ontgasverbod voor benzeen wordt ontdoken:

Wel klopt het er dat er nog steeds schepen ontgassen, maar dat schepen benzeen ontgassen is ons na 1 januari 2015 niet bekend. De afspraken over het optreden na het in beeld krijgen van een schip dat benzeen ontgast, zijn voor alle partijen volstrekt helder. Zoals blijkt uit het bericht op de website van de Provincie Zuid-Holland. Schepen die ontgassen van benzeen komen dus sinds 1 januari zeker niet straffeloos weg.

Waarneming van ontgassen door de binnenvaart gebeurd hoogst waarschijnlijk met het We-nose netwerk. We-nose is een netwerk van elektronische neuzen (e-noses) in de Rotterdamse haven. Een e-nose is een compact meetinstrument dat veranderingen in de luchtsamenstelling waarneemt. De werking staat uitgelegd in onderstaande infographic.

E-nose-infographic-1024x642

Vragen vanuit Sargasso

Inmiddels heb ik ook navraag gedaan bij Schiedams Nieuws over de bron voor hun bericht over ontgassen, waaruit in ieder geval duidelijk is dat hun bron betrouwbaar is. Dus binnenkort meer over dit onderwerp.

Ingewijden gaven vorig jaar off-the-record al aan dat er problemen waren te verwachten met handhaving van de provinciale ontgasverboden, met name op rijksvaarwegen. Reden voor Sargasso om in november opnieuw vragen te stellen aan het Ministerie van Infrastructuur & Milieu, waar het ministerie nog steeds geen antwoord op heeft gegeven. Het Ministerie heeft wel aangegeven dat de binnenvaartbranche in een brief aan Staatssecretaris Mansveld heeft verklaard vanaf 1 januari 2015 vrijwillig te stoppen met het ontgassen van benzeen in heel Nederland, zodat ontgassen van benzeen de facto in heel Nederland beëindigd zou moeten zijn sinds 1 januari van dit jaar.

Open waanlink

Nudge: Hoog tijd om te stoppen met ontgassen!

De afgelopen 2 jaar heb ik mij samen met vele anderen ingezet om te komen tot een oplossing voor het ontgassen in de binnenvaart. In eerste instantie door te kijken of het mogelijk was om samen met overheid en bedrijfsleven tot een vrijwillige aanpak te komen, om zo leveranciers van oplossingen uitzicht te bieden op klanten en omzet (m.i. een goede manier om innovatie aan te jagen). Omdat het niet mogelijk bleek hierover in contact te treden met overheid en/of bedrijfsleven ben ik ruim een jaar geleden begonnen met schrijven over ontgassen voor Sargasso. Wat door de politiek al vrij snel vertaald werd een roep om een ontgasverbod.

Inmiddels is het zover dat ontgassen van benzeen in Zuid-Holland en Noord-Brabant verboden is boven de 10% van de laagste explosiegrens. Dat betekent (als ik het goed begrepen en onthouden heb) dat zo’n 80 tot 90% van de benzeen die achterblijft na het lossen van een binnenvaarttankschip op een verantwoorde wijze afgevangen moet worden. In Zuid-Holland schat de provincie dat deze maatregel zo’n 50.000 kg benzeenemissie per jaar scheelt.

Tijd dus om door te pakken naar een landelijk verbod, vind ik. Deze week heeft Nudge zich hier bij aangesloten en haar nudgers opgeroepen om het Ministerie van I&M op te roepen tot het instellen van een landelijk verbod op het ontgassen van benzeen. Je kan de oproep van Nudge hier lezen of meteen de petitie tekenen.

Ontgasverbod in Brabant, vragen in Gelderland

Vrijdag 12 december was een drukke dag voor het dossier ontgassen door de binnenvaart. In Brabant stemden de Provinciale Staten in met een provinciaal ontgasverbod, in Gelderland werden vragen gesteld aan de Gedeputeerde Staten over ontgassen. In Utrecht, ten slotte, liet de Provincie weten dat het aan de nationale overheid is om een verbod op ontgassen in te stellen. Tijd dus voor een update.

Ontwikkelingen in Brabant

Twee weken geleden meldde Sargasso al dat de Gedeputeerde Staten van Brabant hebben ingestemd met een ontgasverbod. Vrijdag 12 december stemden ook de Provinciale Staten in. Dat betekent dat het ontgassen van benzeen aan de buitenlucht door de binnenvaart vanaf 1 januari 2015 is verboden in Brabant. Vanaf 1 januari 2016 volgt een verbod voor benzeenhoudende stoffen.

De provinciale milieuverordening kent een aantal interessante afwijkingen ten opzichte van die in Zuid-Holland. Op de eerste plaats verwijst Brabant naar de minimalisatieverplichting voor benzeen uit deNederlandse emissierichtlijn lucht (NeR), wat inhoudt dat er gestreefd wordt naar nulemissie. Deze verplichting geldt bij emissiebronnen aan de wal.

In dat kader vind de provincie het vreemd en ongewenst dat benzeen en benzeenhoudende mengsels vanuit een varend schip, zonder emissiebeperkende voorzieningen, kunnen worden geëmitteerd. De provincie heeft ook een grijze lijst opgenomen van andere stoffen, waarvoor op termijn een ontgasverbod ingesteld kan worden. Deze lijst is gebaseerd op stoffen waarvoor bij emissiebronnen aan de wal een minimalisatieplicht geldt. De verordening bevat ook de aankondiging dat Gedeputeerde Staten kan besluiten ook voor deze stoffen een ontgasverbod in te stellen.

Brabant geeft ook een uitgebreider doel op dan Zuid-Holland. Naast het beperken van de uitstoot van milieubelastende stoffen wil de provincie ook de kwaliteit van het grondwater voor menselijke consumptie beschermen.

Ontwikkelingen in Gelderland

In Gelderland heeft GroenLinks vrijdag schriftelijke vragen gesteld aan de Gedeputeerde Staten. Doel lijkt te zijn om te komen tot een Gelders ontgasverbod.

GroenLinks heeft goed gekeken naar de provinciale milieuverordening van Brabant, want ook GroenLinks Gelderland verwijst naar het belang van bescherming van de waterkwaliteit en naar het verschil in emissie-eisen tussen landbronnen en binnenvaart. GroenLinks Gelderland lijkt dit onderscheid te willen opheffen en pleit ook voor een ontgasverbod voor MTBE (een loodvervanger in benzine, die onder andere smaak en geurproblemen geeft bij waterbereiding).

Ontwikkelingen in Utrecht

Op de website van RTV Utrecht verscheen vrijdag een bericht waarin de provincie Utrecht aangeeft voorstander te zijn van een landelijk in plaats van provinciaal ontgasverbod, wat geen verrassing is. De provincie geeft ook aan te twijfelen aan de juridische houdbaarheid van een provinciaal ontgasverbod.

Effect van ontgassen

Het varend ontgassen van benzeen en benzeenhoudende mengsels op binnenwateren leidt tot aantasting van het milieu en is een potentieel gezondheidsrisico voor omwonenden van de waterwegen. Benzeen is potentieel kankerverwekkend voor de mens en kan een specifieke vorm van leukemie veroorzaken.

Update met betrekking tot vragen aan het ministerie van I&M

De vragen aan het Ministerie van Infrastructuur & Milieu, die Sargasso op 14 november heeft gesteld, zijn nog steeds niet beantwoord.

Dit bericht is geschreven voor en gepubliceerd op Sargasso, daar staat ook een volledig dossier over  ontgassen door de binnenvaart.