Categorie: Duurzaamheid

Wat is de klimaatimpact van het sluiten van kolencentrales en een mimumprijs voor CO2?

In de luwte van het geweld van de nieuwsberichten over de hoofdlijnen van het klimaatakkoord, die vandaag gepresenteerd zijn, heeft het Ministerie van Economische Zaken een lang verwacht onderzoeksrapport over de effecten van een minimum CO2-prijs en het uitfaseren van kolen voor de elektriciteitsproductie aan de Tweede Kamer gezonden. Het onderzoek is uitgevoerd door Frontier Economics.

Belangrijk voor de interpretatie van een rapport waar een ingewikkeld model achter hangt vind ik het lezen en doorgronden van de aannames. Twee daarvan springen er voor mij uit, omdat deze nogal impact hebben op de interpretatie van de conclusies:

The Reference Case is based on the current and intended policy framework in the Netherlands and in North-Western Europe. It represents a scenario which is built upon a combination of current market expectations, e.g. regarding fuel prices and CO2 prices, and political targets for example for the development of RES-E. However,  we only take those policy decisions into account which are defined in an operational  manner and are officially decided.

Oftewel: er worden enkel beleidsbeslissingen meegenomen waar officieel over besloten is en dat operationeel gemaakt is. Dat betekent dat ik verwacht dat de op handen zijnde sluiting van de eerste bruinkoolcentrales meegenomen is, maar dat de werkzaamheden van de onlangs ingestelde Duitse kolenexit commissie nog niet meegenomen zullen zijn.

Een tweede belangrijke aanname heeft betrekking op de ontwikkeling van groene stroom in het buitenland:

Overall increase in RES-E across all modelled countries

Hier kan je je afvragen hoe de onderzoekers zijn omgegaan met het Duitse Kabinetsplan voor 65% groene stoom in 2030. Dit is officieel beleid, maar is het operationeel genoeg om meegenomen te zijn?

Duitse elektriciteitsproductie

In de grafiek hieronder is te zien dat het aandeel groene stroom in Duitsland in 2017 38,2%. was Het is vaststaand en operationeel gemaakt beleid dat alle kerncentrales in Duitsland voor 2030 sluiten. Dat maakt ruimte voor 13,1% extra groene stroom, zonder dat er een kolen- of gascentrale hoeft te sluiten. Het aandeel groene stroom komt daarmee op 51,3%.

Electricity generation in Germany Energy Charts
Bron Energy-Charts.de

Gascentrales zijn al grotendeels uit de elektriciteitsmix geduwd in Duitsland. De resterende gascentrales leveren vaak elektriciteit en warmte, dus die kunnen niet zo makkelijk uit. Dat betekent dat de resterende 13,7% geleverd moet worden door het vergroten van de elektriciteitsproductie, wat ik niet heel waarschijnlijk acht omdat Duitsland al een fors productieoverschot heeft en veel stroom exporteert. Het ligt meer voor de hand dat deze ontbrekende 13,7% groene stroom bereikt wordt door het sluiten van kolencentrales (bruin- of steenkool) en het vervangen daarvan door groene stroom (of door minder stroom te exporteren).

Als enkel steenkolencentrales sluiten scheelt dat zo’n 80 megaton CO2 op een totale emissie van 319 megaton voor de elektriciteitssector, dat is bijna 25%. Wanneer er ook bruinkoolcentrales sluiten zal de reductie hoger liggen.

20180326-uba-german-greenhousegasemissions1990-2017
Bron: Clean Energy Wire

Conclusie

De onderzoekers geven aan dat een deel van de vermindering van de CO2 emissie in Nederland, door sluiting van de kolencentrales of door invoer van een bodemprijs voor CO2, te niet wordt gedaan door de stijging van CO2 emissies in omliggende landen. Waarbij vooral Duitsland een groot export potentieel heeft. Uit het rapport kan ik echter niet halen hoe bovenstaande twee punten in het rekenmodel zijn meegenomen. Daar kan ik wel allerlei aannames over doen, maar ik laat het met alle plezier aan een Tweede Kamerlid over om daar eens navraag over te doen bij het Ministerie van Economische Zaken en Klimaatverandering. Een black box model voor Groningen lijkt me al erg genoeg, een tweede voor het berekenen van de effecten van het sluiten van kolencentrales of het invoeren van een minimumprijs voor CO2 lijkt met niet nodig.

14 juli: duurzame open huizenroute in Schiedam

flyer duurzame open huizenroute Schiedam
Duurzame huizenroute 2018 Schiedam
Sta jij te trappelen om zo duurzaam mogelijk te wonen? Laat je inspireren tijdens de Duurzame Open Huizen Route op zaterdag 14 juli tussen 13.30 en 16.30 uur. Neem bijvoorbeeld een kijkje bij Herman en Sonja, die een historisch pand aan de Hoogstraat aan het verduurzamen zijn. Of ervaar hoe behaaglijk infraroodpanelen zijn tijdens een bezoekje aan het huis van Jeroen en Eva.

Deze en andere Energieke Schiedammers stellen op 14 juli tussen 13.30 en 16.30 uur hun huizen voor je open en beantwoorden je vragen over duurzaam wonen. Je kunt ook woningen bezoeken waar bewoners aan de slag zijn gegaan met woningverbetering, Lang Zult U Wonen, herstel van onveilige galerijen, het activeren van een VvE of funderingsherstel.

Zie hieronder een kaart van alle deelnemende huizen. Binnenkort volgen beschrijvingen van de bijzonderheden van elk huis. Als je wil weten wat je bij mij kunt verwachten hier alvast een voorproefje. Zet zaterdag 14 juli alvast in de agenda!

Tip
Wil je liever met een groep Schiedammers langs de huizen? Meld je dan aan voor de fietsroute!

Dit bericht is overgenomen van Energiek Schiedam.

Klimaatakkoord en energierekening

Vandaag berichtte De Volkskrant dat er plannen zijn om de energiebelasting op gas fors te verhogen. Uiteraard leidde dat tot verhitte discussies en reacties op social media, waarbij meestal vergeten werd dat tegenover de stijging van de energiebelasting op gas een daling van de energiebelasting op elektriciteit staat.

De Telegraaf stelde dat:

Een gemiddeld huishouden gaat daardoor per jaar honderden euro’s meer betalen. Daar tegenover staat een verlaging van de belasting op elektriciteit van vijftig procent, maar het is zeer de vraag of dit de lastenverhoging compenseert. Hiervoor moeten huizenbezitters peperdure investeringen doen in alternatieve warmtebronnen.

De PVV geeft in een reactie aan dat de energierekening hiermee volstrekt onbetaalbaar wordt. De SP betwijfelt of de prijsprikkel werkt om mensen aan te zetten tot verduurzaming van hun woning. Sandra Beckerman, Tweede Kamerlid voor de SP, stelde op Twitter:

Los van de noodzaak om huishoudens met een laag en gemiddeld inkomen van gas los kunnen is het de vraag of deze groep nog meer gaat betalen door deze maatregel. Ook is vooralsnog onduidelijk welke maatregelen er in het klimaatakkoord zitten om deze groepen te ondersteunen bij de omslag naar gasloos wonen (en dan kan er echt meer dan de digitale optie warmtepomp of warmtenet).

Effect op energierekening

Mijn conclusie op basis van de gemiddelde energieverbruiken die Nibud hanteert is dat met name bewoners van vrijstaande woningen en 2 onder 1 kap woningen een hogere energierekening krijgen. Een gemiddeld gezin in een vrijstaande woning gaat er Euro 348 per jaar op achteruit, een gemiddeld gezin in een 2 onder 1 kap woning Euro 200 per jaar.

Flatbewoners gaan er met Euro 7 per jaar het minst op achteruit, bewoners van tussenwoningen volgen met Euro 92 per jaar. Ik heb geen informatie over de woonsituatie van mensen, maar ik vermoed toch dat mensen met een lager inkomen en middeninkomen vaker in flats wonen dan in een vrijstaande woning of in een 2 onder 1 kap.

Het maakt echter ook uit met hoeveel personen je samenwoont, het elektriciteitsverbruik stijgt namelijk met het aantal personen per huishouden. Huishoudens van 3 of meer personen die in een appartement/flat wonen gaan er in de voorstellen die vandaag naar buiten kwamen op voorruit. Huishoudens van 4 of meer personen in een tussenwoning ook.

Personen per huishouden 1 2 3 4 5 gemiddeld
2 onder 1 kap €284 €199 €152 €109 €92 €200
Flat €91 €6 -€42 -€85 -€102 €7
Gemiddeld alle woningen €204 €119 €72 €29 €12 €240
Hoekwoning €231 €175 €99 €56 €38 €147
Tussenwoning €175 €90 €43 €0 -€17 €92
Vrijstaand €432 €347 €300 €256 €239 €348

Alle bedragen in de tabel hierboven en in dit bericht zijn inclusief 21% BTW.

Effect woninglabel

Nu zegt het gemiddeld energieverbruik per woningtype natuurlijk niet alles, want er zit ook verschil in het energielabel. Uit eerder onderzoek van OTB Delft, onderdeel van de TU Delft, blijkt dat het verband tussen energieverbruik en energielabel in de praktijk minder sterk is dan op basis van het theoretisch energieverbruik te verwachten is. Met name slechtere labels verbruiken minder dan verwacht, waarschijnlijk komt dit deels door gedragsaanpassingen.

Effect op je eigen energierekening

Desondanks is ieders energieverbruik anders. Je kan vrij eenvoudig bepalen of je er op voor- of achteruit gaat door het aantal kilowattuur elektriciteit dat je gebruikt te delen door 3. Als de uitkomst hieruit hoger is dan het aantal kubieke meter aardgas dat je verbruikt dan ga je er op vooruit. Is de uitkomst lager dan het aantal kubieke meter aardgas dat je verbruikt dan ga er op achteruit.

Bij deze berekening heb ik geen rekening gehouden met zonnepanelen. Als je die wel hebt (zoals wij) dan zal de uitkomst van de berekening anders zijn. Daarvoor verwijs ik naar Peter Segaar’s website.

Conclusie

Door de uitgelekte schuif in de energiebelasting van elektriciteit naar gas zullen huishoudens met een hoog gasverbruik in verhouding tot hun elektriciteitsverbruik er de komende 12 jaar stap voor stap financieel op achteruit gaan. Het gaat dan met name om kleinere huishoudens en om bewoners van vrijstaande woningen en 2 onder 1 kap.

De berekeningen hierboven gaan er vanuit dat huishoudens verder geen besparende maatregelen nemen en geen maatregelen nemen om van gas naar elektriciteit (of warmte) over te stappen. Of dat ze dit niet kunnen, bijvoorbeeld doordat ze een woning huren of te weinig geld hebben voor de benodigde investeringen.

Gezien de ook al uitgelekte ambitie die Samsom heeft meegekregen om 2 miljoen woningen aardgasvrij te maken in 2030 lijkt het me waarschijnlijk dat er ook op dat front het nodige aan plannen aan zit te komen. Ook lijkt het me waarschijnlijk dat huishoudens de komende jaren bij de keuze voor bijvoorbeeld een nieuwe keuken of nieuwe keukenapparatuur naar alternatieven voor een gasfornuis gaan kijken.

Uiteraard zullen er huishoudens zijn die er op achteruit gaan, als het uitvoeren van de schuif daadwerkelijk over 12 jaar wordt uitgespreid is er ruim voldoende de tijd om voor die huishoudens maatregelen te treffen. Of om die huishoudens met voorrang van het gas af te helpen.

Grootste Nederlandse windpark op land komt in gemeenschappelijk bezit

Hoe groot kan een coöperatief project zijn? Hoe groot klinkt ’93 windturbines’ en ‘400 miljoen euro’? Het grootste windpark op land in Nederland zal 50% groter zijn dan het grootste windpark tot nu toe – en dat is misschien pas het begin. Hoe komt het dat Nederlandse coöperatieve windprojecten zo op het niveau van nutsbedrijven zitten? Craig Morris onderzoekt het.

Zeewolde_Floris_Oosterveld
Zeewolde: een enorm succesvol wind park in gemeenschappelijk bezit (foto Floris Oosterveld, edited, CC BY 2.0)

De provincie Flevoland is letterlijk gevormd uit land dat gewonnen is uit het IJsselmeer. De provincie bestaat grotendeels uit landbouwgrond en is het centrum van de Nederlandse windenergieproductie op land.

cm1-1

Honderden windturbines in Flevoland naderen het einde van hun 20-jarige productieve leven. Het vervangen van deze turbines – een proces dat in het Engels repowering heet – is geen één-op-één-voorstel, omdat windturbines zo veel gegroeid zijn in de afgelopen decennia.

Wanneer ik het succes van Duitse gemeenschapsprojecten in de windenergiesector presenteer wordt vaak de vraag gesteld of of projecten niet simpelweg te groot zijn geworden voor kleine spelers. In het licht van de groei van turbines lijkt dat een logische vraag.

cm2-1

Het windpark bij Zeewolde geeft een duidelijk antwoord. Grofweg 200 lokale burgers, veel van hen boeren, en eigenaren van de oude windturbines, realiseerden zich een decennium geleden dat ze een plan moesten gaan maken voor het eind van hun huidige windturbines. Siward Zomer, hoofd van de Nederlandse windcoöperatie De Nieuwe Molenaars, legt uit:

Er was sprake van oud zeer. Sommige landeigenaren verdienden 30.000 euro per jaar omdat de turbines op hun land stonden, maar hun buren, die net zo dicht bij de windturbines woonden, kregen niks.

Onder invloed van de Europese Commissie schakelen de meeste Europese landen nu over op veilingen, een systeem waarin bieders met elkaar concurreren. Maar om de ongelijkheid van de huidige situatie te overkomen lieten de gemeentelijke en provinciale overheden iedereen samenwerken.

Het resultaat was een vijf jaar lange discussie waarin burgers vragen moesten beantwoorden zoals: ‘Hoeveel geld zou een landeigenaar moeten ontvangen als er een kabel over zijn eigendom loopt?’ en ‘Hoeveel krijg je als een windmolen op je land staat en hoeveel krijgen de buren?’ Normaal gesproken wordt over dit soort voorwaarden onderhandeld met de projectontwikkelaar. Nu werden deze voorwaarden vastgesteld door een democratisch georganiseerde windorganisatie, opgezet door burgers zelf. De overheid wilde slechts doorgaan met het verlenen van de vergunning als het publiek de uitkomsten van dit proces accepteerde – niet na één of ander referendum of een verkiezing gebaseerd op loze beloftes, maar na geïnformeerde en langdurige onderhandelingen tussen burgers. “Het was niet makkelijk” zo vat Zomer de ervaring van dit proces samen.

De burgers die een windturbine bezaten of die eigendom in de buurt bezaten waren al lid van een windorganisatie, maar burgers die in omliggende dorpen woonden vielen buiten de boot. REScoop.nl en REScoop.eu (de Nederlandse en Europese federatie van burger-energiecoöperaties) brachten daarom geld bij elkaar om een bestaande windturbine in het gebied te kopen en ze zetten een lokale energiecoöperatie op voor bewoners van de dorpen. Deze lokale energiecoöperatie zou dezelfde rechten krijgen om aan het nieuwe windpark deel te nemen. Zomer herinnert zich:

We kwamen op enig punt 40.000 euro te kort, dus gingen we samen werken met REScoop.eu om internationale burgers investeerders te vinden

REScoop verbond de Nederlanders met Spaanse burgers, die mee investeerden uit solidariteit en samenwerking met hun noordelijke mede-burgers.

Uiteindelijk moet voor de realisatie van het windpark zo’n 80 miljoen euro aan eigen vermogen opgehaald worden en zo’n 320 miljoen aan bankleningen om het totale prijskaartje van 400 miljoen euro te dekken. Daan Creupelandt, woordvoerder voor REScoop.eu, zegt dat zijn organisatie momenteel werkt aan een revolving fund, als onderdeel van het REScoop MECISE project, om het voor lokale energie coöperaties eenvoudiger te maken om internationale investeringen aan te trekken.

10,4 miljoen euro van het project zal via De Nieuwe Molenaars publiek aangeboden worden in de vorm van obligaties en risicodragende aandelen en obligaties. De prijs voor een aandeel start op € 250. Om ruimte te bieden aan elk budget worden de obligaties in coupons van € 50 uitgegeven. Hiermee wordt het project toegankelijk voor een brede groep burgers. Lokale bewoners krijgen voorrang, aldus Zomer, maar andere burgers kunnen deelnemen als niet alle aandelen lokaal verkocht worden. Uiteindelijk is de verwachting dat zo’n 1000 burgers de krachten zullen bundelen met zo’n 200 boeren en eigenaren van de bestaande windturbines om het gigantische project te financieren.

Als alles goed gaat kan het leiden tot vervolgprojecten. Tenslotte zullen binnenkort meer oude windturbines in aanmerking komen voor repowering. Zomer hoopt dat:

we binnenkort een revolving fund hebben. Nieuwe coöperaties die het aan geld ontbreekt zouden hun krachten kunnen bundelen met oude coöperaties die op zoek zijn naar nieuwe projecten.”

Zomer schat het potentieel aan vervangingsprojecten voor windenergie op 1.000 MW. Om dat in perspectief te zetten: eind 2016 was slechts 4.328 MW aan windenergie geïnstalleerd in Nederland (PDF).

Perspectief kan ook nuttig zijn om de omvang van het project te beoordelen. Met 350 MW is het project twee keer zo groot als enig enkel project in Duitsland (lijst in Duits). Het grootste windpark op land in Europa is een 600 MW project in Roemenië, gebouwd door de CEZ Group uit Tsjechië in 2012.

Bovendien zorgt de discussie over eigendomsmogelijkheden ervoor dat windenergie populairder wordt in Nederland. In andere landen zou je protesten verwachten tijdens de informatiebijeenkomsten in de planningsfase, maar Zomer zegt:

In toenemende mate komen mensen langs om te zien hoe hun windpark er uit komt te zien.

De geplande opleveringsdatum voor windpark Zeewolde is 2019, meer informatie over de Nieuwe Molenaars vind je hier.

Craig Morris (@PPchef) is de hoofdauteur van Global Energy Transition. He is co-auteur van Energy Democracy, de eerste geschiedenis van de Duitse Energiewende en hij is momenteel Senior Fellow bij IASS.

Dit artikel is eerder verschenen op Energytransition en met toestemming van de auteur vertaald voor Sargasso.

Energie & klimaat in de verkiezingsprogramma’s

Lang leesvoer van Gert Jan Kramer, hoogleraar duurzame energievoorziening, van de Universiteit van Utrecht over de plaats die energietransitie, klimaatverandering en ecologisch denken in de verschillende verkiezingsprogramma’s hebben.

GroenLinks en de ChristenUnie staan het meest duidelijk aan de ecologische kant. De ChristenUnie schrijft in haar verkiezingsprogramma dat het voor haar “als een paal boven water dat het in de economie niet dient te draaien om groei, maar om het goede leven.” Het is daarmee – met deze ene zin – de partij die explicieter dan welke andere partij ook de zelf-evidentie van economische groei en groei-om-de-groei ter discussie stelt. Zelfs GroenLinks durft dat niet aan.

(…)

Aan de andere kant van het spectrum staat de VVD. Wie de introductie leest van het hoofdstuk Energie en Klimaat in het verkiezingsprogramma waant zich wat de probleembeschrijving terug in de tijd van het kabinet Biesheuvel

Conclusie:

Vrijwel iedere geïnformeerde en betrokken burger onderkent inmiddels het klimaatprobleem en de noodzaak om urgent te handelen. Dat is bij de veel partijen gelukkig ook het geval, maar bij een aantal ook niet. Van populistisch rechts is dit te verwachten – klimaatverandering is een onderwerp waartegen the world over populisten zich afzetten. Maar de inadequate opstelling van de VVD is op zijn minst teleurstellend, maar eigenlijk gewoon onbegrijpelijk. Dit geldt, zij het in iets mindere mate, ook voor het CDA. Wie vanuit een conservatief of conservatief-liberaal perspectief het klimaatprobleem beschouwt en zich rekenschap geeft van de mogelijkheden die alternatieve energie nu biedt om het energiesysteem en de economie te vernieuwen, zou het onderwerp hoger en urgenter agenderen, en zou concrete oplossingsrichtingen aandragen – en dit niet aan links overlaten.

Open waanlink

Dit bericht is eerder als open waanlink op Sargasso gepubliceerd.

De Correspondent brengt 30 jaar oude Shell film over klimaatverandering uit

Uit vertrouwelijke documenten die De Correspondent in handen heeft blijkt dat oliebedrijf Shell al sinds 1986 intern alarm slaat over de gevaren van klimaatverandering. Tegelijkertijd werkt het bedrijf al dertig jaar klimaatbeleid tegen. Afgelopen week openbaarde De Correspondent Shell’s zelfgemaakte klimaatfilm uit 1991 waarmee het de wereld wilde waarschuwen en waarin ze opriepen om onmiddellijk tot actie over te gaan. Volgens professor Tom Wigley, toenmalig hoofd van klimaatonderzoek bij de Universiteit van East Anglia, is de film verrassend accuraat.

Ondanks de oproep tot actie in Shell’s film investeerde Shell de afgelopen 30 jaar fors in winning van CO2-intensieve oliewinning in de Canadese teerzanden en in proefboringen in het Noordpool gebied. Ook is Shell lang lid geweest van industriële lobbygroepen, die zich verzette tegen klimaatbeleid. Zo was Shell tot 1998 lid van de zogenaamde Global Climate Coalition; tot 2015 van de American Legislative Exchange Council (Alec); en is Shell nog steeds lid van de Business Roundtable en het American Petroleum Institute. In de jaren negentig heeft Shell ook, net als ExxonMobil, meegedaan aan een campagne die doelbewust twijfel zaaide over de klimaatwetenschap. Reden voor Amerikaanse congresleden om op te roepen tot een strafrechtelijk onderzoek naar Shells bijdrage aan ‘bedrog’ van het publiek. In 2015 onthulde The Guardian dat Shell actief lobbyde tegen de Europese doelstellingen voor duurzame energie. In 2015 spendeerde Shell naar schatting $22miljoen dollar aan lobby tegen klimaatbeleid.

Open waanlink

Dit bericht is eerder gepubliceerd als open waanlink op Sargasso.

Van Gas Los

Begin 2015 vroeg ik me al af wanneer jij van het aardgas afgaat en vorig jaar berichtte ik dat gasloos wonen in opkomst is. Zelfs Minister Kamp heeft in de Energieagenda aangegeven de gasaansluitplicht uit de wet te willen schrappen. Hoog tijd dus om Van Gas Los trending & trendy te maken:

Is je huis toe aan een nieuwe cv ketel of wil je niet wachten tot je wijk aan de beurt is om van gas af te gaan? Overweeg dan eens een alternatief, zoals een nul-op-de-meter renovatie, of als dat je te ver gaat een alternatief zoals warmtepomp of infraroodverwarming. Wil je meer informatie over wonen zonder gas? Kijk op Wonen zonder aardgas of Hier verwarmt.

Wil je weten waarom je zo snel mogelijk van gas af moet. Kijk dan op 4 maart om 20.20u op NPO2 naar De Stille Beving en zie wat gaswinning in Groningen voor menselijke ellende aanricht.

Kun je nog niet van gas los en wil je toch wat doen voor de Groningers? Doneer dan (net als ik doe) een bedrag per kubieke meter gas aan de Groninger Bodembeweging, zodat zij de gedupeerden van de gaswinning bij kunnen staan in hun strijd tegen NAM, Shell, ExxonMobil, staatsbedrijf EBN en de Nederlandse rijksoverheid. Zelf maak ik 10 Eurocent per kubieke meter over aan de Groninger Bodembeweging. In mijn geval betekent dat ongeveer Euro 70 per jaar, wat ik met terugwerkende kracht vanaf 2011 heb overgemaakt.

IBAN rekeningnummer:
NL50 RABO 0153 1650 65
t.n.v. “Groninger Bodem Beweging“