Lang leesvoer van Gert Jan Kramer, hoogleraar duurzame energievoorziening, van de Universiteit van Utrecht over de plaats die energietransitie, klimaatverandering en ecologisch denken in de verschillende verkiezingsprogramma’s hebben.
GroenLinks en de ChristenUnie staan het meest duidelijk aan de ecologische kant. De ChristenUnie schrijft in haar verkiezingsprogramma dat het voor haar “als een paal boven water dat het in de economie niet dient te draaien om groei, maar om het goede leven.” Het is daarmee – met deze ene zin – de partij die explicieter dan welke andere partij ook de zelf-evidentie van economische groei en groei-om-de-groei ter discussie stelt. Zelfs GroenLinks durft dat niet aan.
(…)
Aan de andere kant van het spectrum staat de VVD. Wie de introductie leest van het hoofdstuk Energie en Klimaat in het verkiezingsprogramma waant zich wat de probleembeschrijving terug in de tijd van het kabinet Biesheuvel
Conclusie:
Vrijwel iedere geïnformeerde en betrokken burger onderkent inmiddels het klimaatprobleem en de noodzaak om urgent te handelen. Dat is bij de veel partijen gelukkig ook het geval, maar bij een aantal ook niet. Van populistisch rechts is dit te verwachten – klimaatverandering is een onderwerp waartegen the world over populisten zich afzetten. Maar de inadequate opstelling van de VVD is op zijn minst teleurstellend, maar eigenlijk gewoon onbegrijpelijk. Dit geldt, zij het in iets mindere mate, ook voor het CDA. Wie vanuit een conservatief of conservatief-liberaal perspectief het klimaatprobleem beschouwt en zich rekenschap geeft van de mogelijkheden die alternatieve energie nu biedt om het energiesysteem en de economie te vernieuwen, zou het onderwerp hoger en urgenter agenderen, en zou concrete oplossingsrichtingen aandragen – en dit niet aan links overlaten.
Afgelopen maandag zat Mark Rutte bij Pauw & Jinek. Onderwerp van gesprek de aardgasproblematiek in Groningen. Het lukt Rutte niet om de Groningers rustig te krijgen of gerust te stellen. De Groningers waren boos en lieten zich niet de mond snoeren.
Dick Kleijer, secretaris van de Groninger Bodem Beweging, legde uit waarom hij niet boos is maar ‘razend’:
Deze meneer Rutte hier aan tafel zei ‘we doen het wel netjes in Groningen.’ Is het netjes als er in zijn regeerperiode 76.000 schademeldingen zijn? Is het netjes als er honderd huizen afgebroken worden? Het begrip netjes is aan enige inflatie onderhevig.
In NRC concludeert Hans Beerekamp: Rutte tegen boze Groningers : 0-1. Komende vrijdag zou Rutte met Annemarie Heite in Nieuwsuur in gesprek gaan over de aardbevingsproblematiek in Groningen in gesprek gaan. Volgens Freek de Jonge, die zich sinds vorig jaar inzet voor de gedupeerden in Groningen, heeft Nieuwsuur aan Annemarie Heite laten weten dat de Nieuwsuur redactie af ziet van het item. Tegen RTV-Noord zegt Annemarie Heite dat het gesprek werd afgeblazen, na het optreden van een groep boze Groningers in Pauw en Jinek, maandagavond.
Ze vonden het zielig voor de premier, zeiden ze letterlijk. Landelijk gezien was ook een beetje de teneur: Die arme minister-president. Er was wel genoeg aandacht geweest voor Groningen, vonden ze.
Tegen RTV Noord stelt Nieuwsuur eigenstandig tot de beslissing gekomen te zijn, zonder overleg met de VVD of Mark Rutte.
Voor wie wil begrijpen wat de aardbevingsproblematiek doet met bewoners van Groningen lees het persoonlijk verhaal van een middelbare scholier of kijk hier De Stille Beving terug.
China ontpopt zich steeds meer tot koploper in klimaatbeleid, in tegenstelling tot het populaire idee dat China de boeman in het klimaatbeleid is. In 2016 daalde de productie en consumptie van kolen voor het derde jaar op rij. Verwachtte het Internationaal Energie Agentschap eerder nog groei in kolenverbruik tot 2030, inmiddels wordt gesproken van een piek in het kolenverbruik in 2013. De capaciteitsfactor van kolencentrales (de hoeveelheid elektriciteit die ze produceren t.o.v. het geïnstalleerd vermogen) is in 2016 gedaald 47,5%, een paar jaar geleden was dat nog 79%.
De daling in het kolenverbruik heeft twee oorzaken: lagere economische groei en investeringen in duurzame energie. Tot 2020 wil China nog voor 340 miljard Euro investeren in duurzame energie.
Uit vertrouwelijke documenten die De Correspondent in handen heeft blijkt dat oliebedrijf Shell al sinds 1986 intern alarm slaat over de gevaren van klimaatverandering. Tegelijkertijd werkt het bedrijf al dertig jaar klimaatbeleid tegen. Afgelopen week openbaarde De CorrespondentShell’s zelfgemaakte klimaatfilm uit 1991 waarmee het de wereld wilde waarschuwen en waarin ze opriepen om onmiddellijk tot actie over te gaan. Volgens professor Tom Wigley, toenmalig hoofd van klimaatonderzoek bij de Universiteit van East Anglia, is de film verrassend accuraat.
Ondanks de oproep tot actie in Shell’s film investeerde Shell de afgelopen 30 jaar fors in winning van CO2-intensieve oliewinning in de Canadese teerzanden en in proefboringen in het Noordpool gebied. Ook is Shell lang lid geweest van industriële lobbygroepen, die zich verzette tegen klimaatbeleid. Zo was Shell tot 1998 lid van de zogenaamde Global Climate Coalition; tot 2015 van de American Legislative Exchange Council (Alec); en is Shell nog steeds lid van de Business Roundtable en het American Petroleum Institute. In de jaren negentig heeft Shell ook, net als ExxonMobil, meegedaan aan een campagne die doelbewust twijfel zaaide over de klimaatwetenschap. Reden voor Amerikaanse congresleden om op te roepen tot een strafrechtelijk onderzoek naar Shells bijdrage aan ‘bedrog’ van het publiek. In 2015 onthulde The Guardian dat Shell actief lobbyde tegen de Europese doelstellingen voor duurzame energie. In 2015 spendeerde Shell naar schatting $22miljoen dollar aan lobby tegen klimaatbeleid.
ANALYSE – Nederland: het land van windmolens, tulpen… en een van ’s wereld tien grootste gasvelden. Maar wat ooit gezien werd als een zegen wordt in toenemende mate gezien als een ding van het verleden. Craig Morris vraagt zich af: is het tijd om te breken met de Nederlandse traditie van ‘prettige voortzetting’?
Je eerste Nederlandse zin van de dag: smakelijk eten. Ongeveer 98 percent van de huishoudens kookt en verwarmd met gas. Het is niet moeilijk om deze afhankelijkheid te verklaren: in 1959 ontdekte de Nederlanders het grootste gasveld van Europa en het in omvang 10e gasveld van de wereld onder hun voeten in Groningen. Nederland wilde dit gasveld zo snel mogelijk opmaken, omdat experts ten onrechte dachten dat kernenergie gas snel onverkoopbaar zou maken (een goed voorbeeld van de hype rond kernenergie rond 1959 – zie ook deze van een ander Nederlands bedrijf).
Citaat uit een speech van de Senior Vice President van Exxon in 2013.
Bijna zestig jaar verder is er veel gasinfrastructuur aangelegd, omdat kernenergie heeft gefaald. Deze afhankelijkheid van gas bleef niet zonder kritiek. In 1977 bedacht het Britse weekblad The Economist de term ‘Dutch disease‘ (Nederlandse ziekte) voor het vermeende onvermogen van Nederland om zich zelf uit economische neergangen te innoveren (niet te verwarren met de recentere Dutch Coal Mistake (Nederlandse kolen vergissing): meerdere kolencentrales bouwen die meteen verliesgevend waren). Nederlanders, zo werd gedacht, waren lui geworden door de grote hoeveelheid gas. Shell, de olie en gas gigant, is ook te groot voor zo’n klein land; de omzet van Shell is bijna net zo groot als de hele Nederlandse economie.
Maar recente gebeurtenissen zorgden voor een fundamentele omwenteling. Aardbevingen begonnen schade te veroorzaken aan huizen boven het Groninger gasveld (doordat het gas wordt gewonnen, klinkt de bodem in). De productie is daarvoor bijna gehalveerd t.o.v. 2013. Begin dit jaar besliste de rechtbank in een aangespannen spoedprocedure dat het gaswinningsbesluit voorlopig blijft gehandhaafd in afwachting van de inhoudelijke behandeling van de bezwaren tegen de gaswinning in mei. Maar gas is op z’n retour: vorig jaar verzocht de Tweede Kamer om de gasaansluitplicht af te schaffen en in de Energieagenda geeft het Kabinet aan dat de gasaansluitplicht geschrapt gaat worden. Amsterdam heeft inmiddels een plan om alle huizen voor 2050 van het gas af te halen. Nederland heeft als doel 100% hernieuwbare energie in 2050 (KB: in de Energieagenda wordt gesproken van een CO2-arme energievoorziening voor 2050).
“The mind is a funny thing”
“We moesten onszelf binnen ons bedrijf overtuigen dat een toekomst zonder gas mogelijk is,” zegt Elbert Huijzer van netwerkbedrijf Alliander. Huijzer en zijn collega’s probeerde een scenario voor Nederland te ontwikkelen zonder gas, om beter deel te kunnen nemen aan het debat over de mogelijkheid van een gasvrij Nederland. Hij en zijn collega’s dachten dat hun banen zeker waren, gegeven de dominantie van gas. “We namen de bedreiging simpelweg niet serieus.” Dus hij liet zijn collega’s eind 2015 vier dagen werken aan het ontwikkelen van scenario’s voor een gasvrij Nederland.
“Mijn doel was om te bewijzen dat het idee van een gasvrij Nederland onhaalbaar was. Maar het effect was tegenovergesteld,” zegt hij. Tot hun eigen verbazing ontdekten zijn collega’s dat een toekomst zonder gas mogelijk was voor Nederland. “Nadat we deze energiemix zelf hadden ontworpen begrepen we dat het risico reëel was,” zegt hij, “maar het kost veel tijd en discussie. The mind is a funny thig,” zo beschrijft hij de ervaring.
Dat inzicht komt precies op tijd. De directeur van NAM, het bedrijf dat het Groninger gasveld exploiteert, heeft recent opgeroepen om de gasbaten in een fonds voor hernieuwbare energie te stoppen: “Momenteel lopen de winsten van gaswinning nog in de miljarden en we kunnen die investeren in de energie van de toekomst.”
Shell heeft ook een ommezwaai gemaakt. Tot voor kort ondermijnde de olie- en gasgigant heimelijk achter de schermen de EU doelen voor hernieuwbare energie. De antidemocratische rol die Shell historisch gezien speelde in Nederland is goed beschreven in een boek waarvan de titel geen uitleg behoeft: Gaskolonie.
De Nederlanders zijn nog lang niet in de buurt van het doel voor 2020 van 14 hernieuwbare energie. Inderdaad, is er weinig voortgang geboekt. Bron: EnTranCe.
Recent heeft Shell, als onderdeel van een consortium, een winnend bod geplaatst voor wind op zee met een bod van 5,45 ct/kWh. Toch blijft er kritiek, een kenner van de Nederlandse energiesector waar ik mee sprak op voorwaarde van anonimiteit stelt dat Shell zich meester wil maken van de markt voor wind op zee: “Ze lobbyen voor een grote tender van 10-15 GW. Als ze die winnen, domineren ze de windmarkt, net zoals ze met NAM en Exxon voor gas doen.”
Het maakt een duidelijk politiek verschil wie de energietransitie drijft: een kleine groep grote bedrijven of een breder scala van kleinere ondernemingen en coöperaties. Hoewel dit aspect vaak over het hoofd wordt gezien is de wereldwijde energietransitie een eenmalige kans om de energiesector te democratiseren. In Nederland is het een eenmalige kans om de dominantie van een zeer kleine, maar machtige gas oligarchie te verzwakken.
Welke weg de Nederlanders ook kiezen, het publiek moet eerst rijp gemaakt worden voor een gasvrije toekomst. Hiervoor zet Nuon (een dochterbedrijf van Vattenfall) een Cook Truck in om mensen vertrouwt te maken met elektrisch koken. Je tweede Nederlandse uitspraak van de dag is: prettige voortzetting. Misschien zou prettige transitie beter zijn?
In het essay ‘De economische onderbouwing van het Deltabeleid: een verschuivend perspectief’, geeft Gigi van Rhee een historisch overzicht van de manier waarop beoordelingen zijn uitgevoerd bij besluitvorming vanaf de Ramp in 1953 en laat zij zien of in de besluitvorming alle effecten op het gebied van planet, profit en people zijn meegewogen. Het essay is de bijdrage van Gigi van Rhee aan het boek ‘De Nieuwe Delta‘.
Bij keuzes over de inrichting en toekomst van een deltagebied moet men rekening houden met de unieke waarde van de delta. Denk hierbij aan de financieel-economische, de maatschappelijke waarde en de natuurwaarde. Dit besef is sinds de bouw van de deltawerken geleidelijk aan ontstaan. De vraag is of deze integraliteit ook zo in de huidige (economische) onderbouwing van beleidsbeslissingen over de delta meegenomen wordt. Naast een terugblik kijkt Gigi vooruit, hoe de onderbouwing en afweging van de deltabeslissingen kunnen worden versterkt. Het essay werd gepresenteerd op de jaarlijkse werkconferentie Zuidwestelijke Delta.
Bent u benieuwd hoe Stratelligence u kan helpen bij een economische onderbouwing en/of versterking van uw beleid, neemt u dan contact met ons op via info@stratelligence.nl.
Met minder dan 2 weken te gaan voor de verkiezingen leek het me tijd om nog even de belangrijkste effecten van de plannen van GroenLinks op een rij te zetten, met daarin de focus op de effecten op klimaat, energie en milieu. De plannen kun je nalezen in het verkiezingsprogramma en in de analyses van het verkiezingsprogramma door PBL, CPB, en SCP.
GroenLinks heeft (zoals je kan verwachten) ambitieuze plannen op gebied van klimaat en energie. De CO2 reductie die GroenLinks behaalt ligt met 62% boven de doelstelling van het verkiezingsprogramma en boven wat volgens PBL nodig is om de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs te halen. Volledigheidshalve: volgens Greenpeace en Urgenda is meer nodig dan PBL stelt.
In de grafiek kan je zien dat GroenLinks met haar plannen behoorlijk op weg gaat om in 2050 uit te komen op 95% CO2 reductie.Terwijl het basispad na 2030 een behoorlijke versnelling vereist, kiest GroenLinks juist voor een versnelling in de komende jaren.
De CO2 reductie die GroenLinks haalt in 2030 ligt iets lager dan de Partij voor de Dieren in het verkiezingsprogramma heeft staan (62% GroenLinks vs. 65% PvdD), daar staat tegenover dat de PvdD haar plannen niet heeft laten doorrekenen.Ook is opvallend dat PvdA en SP met hun plannen in 2030 niet de CO2 reductie van de Klimaatwet halen. Terwijl ze de Klimaatwet wel mede-ondertekend hebben.
Voor energiebesparing en het aandeel duurzame energie heeft GroenLinks een stevige ambitie in vergelijking met andere partijen. Wat mij vooral opvalt is het lage percentage energiebesparing bij D66, terwijl deze partij toch meerdere initiatiefnota’s over energiebesparing op haar naam heeft staan (2013, 2016).
Aandeel duurzame energie en percentage energiebesparing in 2030, bron NVDE op basis van doorrekening PBL.
GroenLinks scoort ook goed als het gaat om het ondersteunen van de lange termijn energietransitie.
Bron: doorrekening PBL
Luchtkwaliteit & biodiversiteit
Een bijkomend effect van voorstellen van GroenLinks is de verbetering van de luchtkwaliteit t.o.v. het basispad. De emissies door transport van fijn stof dalen met 14%, van NOx met 10% en de landbouwemissies van ammoniak met 14%. De biodiversiteit stijgt met 20-25% t.o.v. het basispad.
