In het concept nationaal klimaatakkoord is een doelstelling opgenomen van 42 TWh voor hernieuwbare elektriciteitsproductie (groene stroom) in 2030. Deze bestaat uit 7 TWh zonne-energie op woonhuizen en 35 TWh grootschalige opwekking (bv. zon op bedrijfsdaken, zonneparken en windenergie). Tijdens de nationale Windenergy Days 2019 hebben de branchorganisaties voor windenergie (NWEA) en zonne-energie (Holland Solar) gisteren prognoses vrijgegeven voor de ontwikkeling van zonne-energie en windenergie. In totaal komen ze uit op een prognose van 73 TWh groene stroom uit zon en wind in 2030.
Opbouw prognose
Voor windenergie is de prognose van NWEA dat er 23 TWh opgewekt wordt in 2030 op basis van wat er nu staat (inclusief deel repowering) en alles wat in de pijplijn zit en waarmee de provincies al hebben ingestemd.
Ja. We gaan uit van 23 TWh op basis van wat er nu staat (incl. deel repowering) en alles wat in de pijplijn zit en waarvan de provincies al hebben ingestemd. Wij hebben natuurlijk nog veel meer plannen. 😉
Voor zonne-energie is de verwachting van Holland Solar dat er in 2030 30TWh opgewekt wordt m.b.v. zakelijke dakopstellingen en 10 TWh met veldopstellingen. Wat in totaal 30 TWh aan groene stroom uit grootschalige zonne-energieprojecten betekent. Met de opbrengst van windenergie erbij zou dat 63 TWh grootschalige opwekking van groene stroom op land betekenen. Voor huishoudens gaat Holland Solar uit van 10 TWh zonnestroom in 2030. Wat het totaal hernieuwbaar op land op 73 TWh brengt.
De prognoses van NWEA en Holland Solar zijn fors hoger dan het basispad uit de laatste Nationale Energieverkenning (NEV) uit 2017 (pdf). In het basispad zonder SDE+ na 2019 werd daar uitgegaan van 12 TWh wind op land, 5 TWh grootschalige zonne-energie, in totaal 1 7 TWh. Voor kleinschalige zonne-energie (zon op woonhuizen) werd in de NEV 2017 uitgegaan van 7 TWh in het basispad. In totaal ging de NEV 2017 dus uit van ongeveer 24 TWh groene stroom van wind- en zonne-energie.
Conclusie
Mijn eerste conclusie is het ik erg benieuwd ben naar het nieuwe basispad in de NEV 2019 en dat het in een zo snel ontwikkelende markt als hernieuwbare energie geen goede zaak is dat er vorig jaar voor gekozen is om de NEV 2018 over te slaan. Meer budget voor PBL en CPB had hier zeker meerwaarde gehad. Zeker ook voor de regionale energiestrategieën die elke regio na het ondertekenen van het klimaatakkoord moet gaan opstellen.
Ook duiden de prognoses van NWEA en Holland Solar er op dat de groei van groene stroom nu ook in Nederland eindelijk stevig van de grond is gekomen. Zo sterk dat ook onze modellen mogelijk binnenkort achter de werkelijkheid aan gaan lopen, in plaats van dat de ontwikkeling standaard langzamer gaat dan gehoopt.
Kanttekening bij de prognoses van NWEA en Holland Solar is natuurlijk wel dat de projecten nog niet daadwerkelijk gerealiseerd zijn. Zelfs als een deel niet gerealiseerd wordt lijkt de marge ten opzichte van de 42 TWh doelstelling voor 2030 ruim genoeg om te concluderen dat de doelstelling voor 2030 in zicht is. NWEA en Holland Solar houden in hun prognose er zelf ook rekening mee dat een deel niet gerealiseerd wordt. Voor zover ik begrepen heb zit dat verwerkt in de prognose voor 2030.
De afgelopen maanden hebben Engeland, Wales, Schotland, Ierland en
verschillende steden in de wereld (waaronder Londen, Bristol en
Manchester) de klimaatnoodtoestand uitgeroepen. De Britse krant The
Guardian paste z’n stijlhandboek ook aan en spreekt niet meer van klimaatverandering, maar van een klimaatcrisis.
Vandaag stemt de Tweede Kamer over een motie van de Partij van de
Dieren om de klimaatnoodtoestand in Nederland uit te roepen (pdf). Een tweede motie van de Partij voor de Dieren roept op tot het uitroepen van een biodiversiteitsnoodtoestand (pfd).
Wat is de klimaatnoodtoestand?
De Partij voor de Dieren stelt in haar motie dat ze van mening is dat
het uitroepen van de klimaatnoodtoestand een sterke erkenning is van de
gezamenlijke opdracht om een maximale inspanning te leveren om de
opwarming van de aarde zo veel als mogelijk te beperken. Fractievoorzitter Marianne Thieme stelt:
Het zelfbenoemde ‘groenste kabinet ooit’ is tijdens de
grootste ecologische crisis ooit een kabinet dat vooral afschuift en
doorschuift. Afschuift aan klimaattafels, waar grootvervuilers zijn
oververtegenwoordigd. En doorschuift naar toekomstige generaties. Dit
gebrek aan dadendrang steekt schril af bij wat er om ons heen gebeurt.
Jongeren gaan wereldwijd massaal de straat op voor een beter
klimaatbeleid. Om met het gezicht van deze klimaatstakers, de Zweedse
Greta Thunberg, te spreken: Ik wens dat u handelt zoals u in een crisis zou doen. Ik wil dat u doet alsof het huis in brand staat. Dat staat het namelijk.
Extinction Rebellion
De motie om de klimaatnoodtoestand uit te roepen vindt z’n oorsprong
in de eisen van de actiegroep Extinction Rebellion, dat ook in Nederland
een afdeling heeft. De meest in het oog springende actie tot nu toe van
Extinction Rebellion Nederland
was de actie tijdens Koningsdag. Ook vandaag hebben ze acties gepland
op het plein bij Den Haag. Extinction Rebellion Nederland heeft eerder
in een open brief 4 eisen aan de overheid en politici geformuleerd:
Dat de Nederlandse overheid de waarheid vertelt aan haar burgers,
bedrijven en andere betrokken over hoe levensbedreigend de huidige
situatie is. Dit verhaal moet weerklank vinden binnen het onderwijs.
Wij eisen dat de CO2 uitstoot naar netto nihil gaat in 2025 en
ecosystemen moeten worden hersteld om broeikasgassen weg te nemen uit de
atmosfeer. Regelgeving en internationale afspraken die dit doel in de
weg staan moeten worden teruggedraaid en er moet internationaal
gestreefd worden naar een economie die de planetaire grenzen
respecteert.
Er moet een Deltaplan Klimaat ontwikkeld en uitgevoerd worden dat
recht doet aan de omvang van deze crisis. Deze transitie kan het best
worden gecontroleerd door een burgerkamer, een nieuw bestuursorgaan die
de diversiteit aan inwoners van dit land weerspiegeld.
Wij willen dat de vervuiler betaalt en dat de lasten en kosten van
de vereiste transitie op een rechtvaardige manier verdeeld worden.
In de Groene Amsterdammer van deze week is meer informatie over Extinction Rebellion, dat zich met name richt op de overheid, en Code Rood, de tegenhanger die zich richt op de fossiele energie industrie, te vinden.
Effecten klimaatverandering voor Nederland
Vrij Nederland had begin februari een uitgebreide rapportage (betaalmuur)
over de effecten van zeespiegelstijging ten gevolge van
klimaatverandering op Nederland. Verschillende experts gaven daarbij aan
dat de huidige kustlijn van Nederland te beschermen is tot 1 a 2 meter
zeespiegelstijging. Een versnelde zeespiegelstijging zal in de komende
decennia nog niet tot grote problemen leiden. Maar voor de termijn
daarna is er veel onzeker. Marjolein Haasnoot van onderzoeksinstituut
Deltares en auteur van een rapport over de gevolgen van zeespiegelstijging voor Nederland vind dat bij heel grote infrastructurele werken rekening moet worden gehouden met een potentieel grote zeespiegelstijging.
Voor alle maatregelen is tijd nodig. Nu is de tijd er nog
om daarover na te denken en een goed plan te maken. (…) Als het gaat om
zeespiegelbeleid moet je kunnen omgaan met onzekerheden. Je kunt niet
wachten tot je precies weet wat er gaat gebeuren. Als je het zeker weet,
dan gebeurt het al, en zou het bovendien veel te snel kunnen gaan.
Een van de opties die de verschillende onderzoekers noemen is een gecontroleerde terugtrekking naar het hogerop gelegen deel van Nederland,
oftewel richting Veluwestad en op naar Duitsland. Waarbij het deel van
Nederland ten westen van de Utrechtse Heuvelrug de komende anderhalve
eeuw grotendeels opgegeven wordt, oftewel de volledige Randstad. Een
andere optie is een ring van dijken en meren rondom Nederland, dat vergt
echter heel veel zandsuppleties. Ook blijven bestaande problemen met
bodemdaling en verzilting dan bestaan. De uitdagingen om water te spuien
bij hevige neerslag of grote afvoer van rivierwater zullen bij een
dergelijk scenario ook niet kleiner worden.
Slot
Grote infrastructurele projecten worden voor 100 tot 200 jaar aangelegd. Dat maakt het volgens de onderzoekers nodig om de komende 20 tot 30 jaar strategische keuzes te maken: een rand van meren en dijken om Nederland heen, met alle bijbehorende kosten en energieverbruik, of zoeken we het hogerop voor de generaties na ons? Zo bezien zijn de motie van Partij voor de Dieren en de eisen van Extinction Rebellion niet zo buitensporig als ze op het eerste gezicht lijken. Zoals verwacht werd de motie verworpen en stemde enkel PvdD en GroenLinks voor de motie.
Premier Rutte heeft vorig jaar druk laten uitoefenen op het PBL en
CPB om de publicatie van de analyse van het voorstel voor hoofdlijnen
van het klimaatakkoord uit te stellen tot na Prinsjesdag. Dit blijkt uit
stukken die het rijk heeft vrijgegeven na een WOB-verzoek van Nieuwsuur.
PBL wil uitkomsten publiceren voor Prinsjesdag
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau
(CPB) wilden de bewuste doorrekeningen van het klimaatakkoord op 13
september 2018 naar buiten brengen. Een week voor Prinsjesdag en het
belangrijkste debat van het jaar: de Algemene Politieke Beschouwingen.
Wiebes, minister van Economische Zaken en Klimaat, en zijn ambtenaren
waren hiervan op de hoogte. Wiebes was eind augustus ook op de hoogte
gebracht van de eerste indrukken van de doorrekening door PBL. Het
ministerie van Economische Zaken en Klimaat was voorstander van
publicatie uit angst voor lekken en omdat bij uitstel van publicatie de
indruk zou kunnen bestaan dat de resultaten van de doorrekening onder de
pet gehouden zouden worden. Formeel hadden de departementen ook geen
invloed op het moment van publicatie, omdat zij niet de opdrachtgever
van het onderzoek waren. Dat was Ed Nijpels als voorzitter van de
klimaattafels. Wiebes is er vooraf door zijn ambtenaren op gewezen dat
uitstel van publicatie een ongebruikelijke ingreep van het ministerie
vergde.
Premier Rutte oefent drukt uit om publicatie uit te stellen
In een mail schrijft de raadsadviseur van het ministerie van Algemene
Zaken aan het ministerie van Economische Zaken dat Rutte tegen
publicatie van de doorrekening voor Prinsjesdag is (pagina 37 van de pdf
met vrijgegeven documenten):
De doorrekening (en daarmee de appreciatie) wordt dan gespreksonderwerp op het APB (Algemene Politieke Beschouwingen) en dat is onwenselijk. MP (Minister President) wil vasthouden aan de procesafspraken in de MR (Ministerraad) van 24/8.
Uit de stukken is niet te halen of premier Rutte, net als Wiebes, op
de hoogte was van de eerste indrukken van de doorrekening. Ed Nijpels,
de voorzitter van de klimaattafels, reageert op 3 september uiterst
stekelig op het verzoek van EZK om publicatie uit te stellen. Op 6
september constateert Sandor Gaastra, momenteel Directeur Generaal
Klimaat en Energie bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat,
echter dat er een kleine opening is doordat Ed Nijpels heeft gevraagd om
de departementen en tafelvoorzitters de tijd te geven om tussen 13 en
17 september de volledige analyse in te zien en om op de volledige
analyse te kunnen reageren.
Vervolg
Verschillende Kamerfracties hadden gevraagd om publicatie van de doorrekening van het PBL voorafgaand aan Prinsjesdag en de Algemene Politieke Beschouwingen. Zowel Forum voor Democratie, PvdA en GroenLinks wilden opheldering over de rol van premier Rutte. Volledig begrijpelijk en terecht, klimaatbeleid gaat de komende decennia grote invloed hebben op het beleid. De meest logische plek om dat debat te voeren is niet in commissievergaderingen, maar juist in de plenaire zaal van de Tweede Kamer bij het belangrijkste debat van het jaar over de toekomstplannen van het Kabinet.
De Eerste Kamer heeft dinsdag 28 mei de Klimaatwet,
ofwel het initiatiefwetsvoorstel-Klaver, Asscher, Beckerman, Jetten,
Dik-Faber, Yesilgöz-Zegerius, Agnes Mulder en Geleijnse Klimaatwet,
aangenomen. De fracties van VVD, CDA, D66, SP, PvdA, GroenLinks,
ChristenUnie, 50PLUS, OSF en Fractie-Duthler stemden voor, de fracties
van SGP, PvdD en PVV stemden tegen.
Het voorstel stelt klimaatdoelstellingen voor de regering vast.
Tegelijkertijd is het een kader voor de ontwikkeling, effectmeting en
wijze van verantwoording van het beleid dat moet leiden tot het halen
van de wettelijke vastgelegde klimaatdoelstellingen. Hoofddoel van het
voorstel is het als resultaat bereiken van 95% broeikasgasreductie in
Nederland in 2050 ten opzichte van 1990 en als tussendoel streven naar
49% broeikasgasreductie in 2030 ten opzichte van 1990. Daarnaast bevat
het voorstel als nevendoel het streven naar 100% CO2-neutrale
elektriciteitsproductie in 2050.
Het wetsvoorstel is op verschillende punten minder sterk dan het
oorspronkelijk initatiefwetsvoorstel van Klaver-Samson. Op de eerste
plaats zijn de doelen van de klimaatwet niet meer juridisch afdwingbaar,
op de tweede plaats is het tussendoel voor 2030 minder hoog dan de
oorspronkelijke 55%. Het streven naar 100% CO2-neutrale
elektriciteitsproductie in 2050 een afzwakking van het streven naar 100%
hernieuwbare energie in 2050, elektriciteit is goed voor ongeveer 20%
van het huidige energieverbruik van Nederland. Ook het begrip
emissiebudget uit het oorspronkelijke wetsvoorstel is geschrapt uit de
klimaatwet.
Op basis van de verkoopcijfers van de Amerikaanse verkoopcijfers van elektrische auto’s die Inside EV’s bijhoudt heeft Mase Goslin een datavisualisatie gemaakt van de verkoopcijfers van elektrische auto’s vanaf januari 2012 tot heden.
De productie van Duitse kolenstroom is in het eerste kwartaal van
2019 met 19% gedaald ten opzichte van dezelfde periode in 2018. De
daling doet zich zowel voor bij steenkoolcentrales als bij
bruinkoolcentrales. Een van de oorzaken is de hogere productie van
groene stroom, net name door meer windenergie, in het eerste kwartaal
van 2019.
De elektriciteitsproductie door steenkoolcentrales daalde met 23% van
24,8 TWh naar 19 TWh. De elektriciteitsproductie door
bruinkoolcentrales daalde met 16% van 38,2 TWh naar 32 TWh. De daling
past in een langere trend, waarbij de elektriciteitsproductie van
steenkoolcentrales sinds 2006 daalt en die van bruinkoolcentrales sinds
2012 langzaam daalt.
Bruto stroom productie in Duitsland 1990-2018 naar bron. Bron: Clean Energy Wire.
Het is juni 2019, tijd dus voor het maandelijks overzicht van ons energieverbruik. Hieronder weer de belangrijkste kengetallen. Dit keer voor mei.
Wat
2018
2019
verschil
Ruimteverwarming
0
110
Verbruik/graaddag
0,00
0,71
Elektriciteitsafname
232
531
129%
Teruglevering
190
Elektriciteitsverbruik
232
341
47%
Zonnepanelen
325
280
-14%
Zonnedelen
26
28
8%
Winddelen
76
57
-25%
Zonneboiler
114
143
25%
Totaal opwekking
541
508
-6%
Netto elektriciteitsverbruik
-195
-24
-88%
Saldo jaarbasis
8
Wat opvalt is dat mei dit jaar kouder was dan in 2018. In tegenstelling tot vorig jaar hebben we de kachel aangehad, terwijl ik deze in april nog wel zo optimistisch had uitgezet. Wat ook opvalt is dat we minder elektriciteit hebben opgewekt dan in 2018. De zonneboiler heeft wel wat meer warmte geleverd. Wat een beetje paradoxaal is, want bij een lagere opbrengst van de zonnepanelen verwacht ik ook een lagere opbrengst van de zonneboiler. Het kan dus ook zijn dat ik ons energieverbruik voor warm water te hoog inschat en dat we minder warm water gebruiken dan gemiddeld.
Uitsplitsing energievraag
Laten we vervolgens maar eens beginnen met een grafiek waarin de maandelijkse energievraag wordt opgesplitst naar warm water, ruimteverwarming en elektrische apparaten (inclusief de mechanische ventilatie).
De bron van dit energieverbruik is voor een groeiend deel elektriciteit, wat we zelf opwekken door middel van onze zonnepanelen, winddelen en zonnedelen. Daarnaast levert onze zonneboiler natuurlijk een deel van de warmte.
Op jaarbasis komen we inmiddels elektriciteit te kort, wat betekent dat we het resterende deel van de stroom inkopen bij GreenChoice. Een mea culpa aan mijn twittervolgers is wat dat betreft op zijn plaats, want door een domme rekenfout in de spreadsheet dacht ik dat we nog zo’n 400 kWh op jaarbasis extra opwekte. Dat blijkt niet zo te zijn. Op jaarbasis nemen we momenteel 8 kWh af van Greenchoice. De fout zat hem in de wijze waarop ik de zelf opgewekte zonnestroom verrekende met onze nieuwe meterstanden en de manier waarop ik de stroomproductie van onze zonnedelen verrekende met de afname van elektriciteit bij Greenchoice.
In onderstaande grafiek is nog beter te zien dat het overgrote deel van onze energievraag op jaarbasis nog steeds gevormd wordt door aardgas. Een aandeel dat pas in het nieuwe stookseizoen verder terug gaat lopen. Tenzij juni 2019 net als mei stookdagen in petto heeft, maar dat hoop ik toch niet.
Energieverbruik verwarming
Mei werd onverwacht toch weer koud genoeg om de verwarming aan te zetten. Uiteindelijk hebben we 110 kWh aan elektriciteit verbruik voor verwarming, waarvan 6 kWh in de badkamer. Een nadeel vanaf nu voor de infraroodverwarming, want deze telt vanaf nu gewoon mee. Terwijl de badkamer in het gasverbruik voor verwarming al sinds de verbouwing van onze badkamer niet meer meetelt.
In bovenstaande grafiek is te zien dat het energieverbruik voor verwarming nog steeds lager ligt dan bij verwarmen met hr-ketel. Al is het verschil minder geworden, doordat ik in de periode 2014 t/m 2018 nauwelijks tot niet gestookt heb in mei. Wanneer ik het energieverbruik van de verschillende jaren corrigeer voor graaddagen en omreken naar het energieverbruik in een standaardjaar met 2802 graaddagen ontstaat het volgende beeld:
Het energieverbruik voor verwarming in 2019 ligt dan nog steeds onder het gemiddelde energieverbruik voor de periode 2014-2018, op basis van het aantal graaddagen zou ik verwachten dat ik bij doorstoken met aardgas juist iets boven het gemiddelde zou zijn uitgekomen. Al met al hebben we tot en met mei omgerekend naar een standaardjaar 3.115 kWh voor verwarming verbruikt, dat is omgerekend 319 m3 aardgas. Gemiddeld hebben we in de jaren 2014-2018 in de periode januari tot en met mei 3.435 kWh, oftewel 352 m3 aardgas, verbruikt voor verwarming.
Omgerekend naar een standaardjaar zijn onze stookkosten wel gestegen met Euro 60, al is het nog steeds minder dan verwacht op basis van de hypothese COP=1.
Ontwikkeling energieverbruik
Ons totale netto energieverbruik in mei 2019 ligt met 3.290 kWh 13% lager dan het gemiddelde over 2014-2018. Daarbij is niet gecorrigeerd voor graaddagen, zonne-uren of windsnelheden. Vooralsnog maakt 2019 dus goede kans om het zuinigste jaar tot nu toe te worden. Het laat echter wel zien dat we nog een kleine uitdaging hebben om meer opwekking te realiseren om 100% van ons eigen energieverbruik zelf op te wekken. Gelukkig komt er weer een nieuw project van Energiek Schiedam aan, dus dat biedt wellicht kansen.
Omgerekend naar vierkante meters is ons energieverbruik in 2019 nagenoeg gelijk aan het energieverbruik in 2014, ons zuinigste jaar tot nu toe.
Wanneer ik kijk naar het aantal Wattuur dat ik per graaddag en per vierkante meter verbruik dan ligt dat in mei 2019 12% lager dan het gemiddelde over de periode 2014-2018. Het verschil loopt vooral op vanaf maart. In februari was het verschil slechts 2%, in maart 9% om in april op te lopen tot 11%.
Ontwikkeling variabele energiekosten
De variabele energiekosten zijn de kosten die we aan gas en elektriciteit betalen, los van de netwerkkosten.
Onze variabele gaskosten lopen in mei meestal niet zo ver meer op. Dat geldt dit jaar eigenlijk al sinds maart, toen de infraroodverwarming werd geïnstalleerd. Ons gasverbruik ligt sindsdien onder de 10 m3 per maand. In april was het 4 m3 in mei was het 6 m3. Als we ons huis warm hadden gestookt met de cv ketel waren de kosten wel opgelopen, maar waren ze in mei ook redelijk vlak gebleven.
Onze variabele elektriciteitskosten lopen meestal vanaf april terug, doordat de zonnepanelen dan meer gaan terugleveren dan dat we verbruiken. Dit jaar ligt dat iets anders, doordat we in mei nog behoorlijk wat kilowattuur hebben verbruik voor de verwarming. Zonder de verwarming was ons elektriciteitsverbruik in lijn met eerdere jaren geweest. Al heb ik nog wel een dingetje met Greenchoice. Die schatten ons elektriciteitsverbruik op jaarbasis in op 97.530 kWh en 10 m3 aardgas. Beide zijn niet in lijn met mijn verwachting van het jaarverbruik.
Greenchoice adviseert een termijnbedrag van Euro 1.351. Als ik naar bovenstaande grafiek met de ontwikkeling van onze energiekosten kijk is dat een hoger maandbedrag dan ik op jaarbasis ga afrekenen. Daarbij lijkt het er niet op dat de energierekening heel fors gaat afwijken van eerdere jaren, veel aanleiding voor de door Greenchoice voorgestelde aanpassing zie ik dan ook niet.
