Krispy's Blog

Al jaren wordt er hard gelobbied voor het veranderen van het systeem van energiebelasting en terecht laat dat duidelijk zijn. Het blijft tamelijk vreemd dat 30 jaar na invoer van het vervuiler betaalt principe nog gewerkt wordt vanuit de (klein)verbruiker betaald. Dat levert ook vreemde situaties op waarbij burgers naar de meest kapitaalintensieve vormen van duurzame energie worden gedreven. Zoals Peter Segaar voorrekent is vanaf januari het voordeel van zonnepanelen op eigen dak nog hoger dan het in Nederland zo verfoeide Duitse feed-in tarief…

Zelflevering als alternatief voor feed-in

Gezien de grote weerstand tegen het feed-in systeem is in Nederland de laatste jaren ingezet op een andere oplossing, namelijk zelflevering. Populair bekent als het ‘kropje sla model’. Het idee daarbij is dat je over zelfgekweekte groente uit je moestuin, die je over de openbare weg naar je huis vervoert geen belasting betaalt, terwijl je wel energiebelasting en btw betaalt over zelfopgewekte energie die je over het openbare elektriciteits- of gasnet vervoert.

Het regeerakkoord van de VVD en de PvdA bevat een maatregel om dit te veranderen:

Het kleinschalig, duurzaam opwekken van (zonne-)energie waarvoor geen rijkssubsidie wordt ontvangen, wordt fiscaal gestimuleerd door invoering van een verlaagd tarief in de eerste schijf van de energiebelasting op elektriciteit die afkomstig is van coöperaties van particuliere kleinverbruikers, aan deze verbruikers geleverd wordt en in hun nabijheid is opgewekt. Deze wordt lastenneutraal gefinancierd door een generieke verhoging van het reguliere tarief in de eerste schijf van de energiebelasting.

Achter de schermen wordt inmiddels druk onderhandeld over de wijze waarop deze maatregel over de vormgeving van deze maatregel, zoals bv. blijkt uit het weblog van Thijs de la Court. De voorstanders van zelflevering light schilderen het voorstel graag af als eerlijk, omdat het in lijn is met het principe de vervuiler betaalt en beloning van investeerders in duurzame energie. Naar mijn mening valt op die argumenten nogal wat af  te dingen. Sterker zelflevering light kan een hoop extra onbegrip en weerstand tegen duurzame energie opleveren.

Zelflevering light is eerlijk, want de vervuiler betaalt

Een aantal voorstanders van deze maatregel verkondigt dat het een eerlijke maatregel is, omdat de vervuilende burgers en vervuilende bedrijven voor de kosten van de maatregel opdraaien. Dat is flauwekul. In het regeerakkoord wordt gesproken van een voordeel voor kleinverbruikers die stroom afnemen van een locale energiecooperatie, dit voordeel wordt bekostigd door een heffing op kleinverbruikers die geen elektriciteit (kunnen of willen) afnemen) van een locale energiecooperatie. Het maakt daarbij niet uit of ze groene of grijze stroom afnemen van een commercieel bedrijf of een energiecooperatie die niet in de buurt zit. Klanten van commerciele elektriciteitsbedrijven die een primium betalen voor groene stroom uit Nederland (geen sjoememstroom, maar bv. Essent’s Windkracht220 of Eneco Hollandse Wind) worden zo vierdubbel gepakt:

1. Ze betalen meer dan voor grijze stroom,
2. Ze betalen energiebelasting betalen voor een energietransitie die ze al jaren niet krijgen,
3. Ze betalen extra SDE+ heffing om bedrijven te financieren die het toekomstig aanbod van groene stroom vergroten, terwijl er geen enkel budget meer beschikbaar is om hun eigen huis energiezuiniger te maken. Sterker als ze in de sociale huursector zitten mogen ze nog eens 2 miljard extra op gaan hoesten om de staatsfinancien op orde te schoppen.
4. Ze gaan een extra opslag betalen op hun elektriciteitsprijs omdat ze geen zin of mogelijkheid hebben om duurzame elektriciteit af te nemen uit de buurt.

Bij zelflevering light investeer je meer en vervuil je minder

Ik ben lid van De Windvogel en van De Windcentrale. Om lid te worden van De Windvogel en dus de mogelijkheid te krijgen van elektriciteit via zelflevering betaalde ik eenmalig 50 Euro lidmaatschapskosten. Bij De Windcentrale lag de instapprijs voor lidmaatschap op Euro 351. Drie maal raden: Waar investeer ik meer? Drie maal raden wat er niet onder zelflevering light valt (vanwege de term ‘nabijheid’ en omdat de windmolens nog subsidie ontvangen uit de MEP tijd). Zonnestroom via bv. SolarGreenPoint is nog een maatje duurder Euro 500 voor een paneel met een jaaropbrengst van ongeveer 230 kWh.

Nu valt er natuurlijk veel voor te zeggen om deelname van burgers in lokale duurzame energie initiatieven te bevorderen. Al was het maar omdat betrokkenheid bij en financieel voordeel van duurzame energie leiden tot groter draagvlak. Maar meer investeren? Bij veel lokale duurzame energiebedrijven ben je voor een paar tientjes lid, dat heeft weinig met investeren te maken.

Als het je gaat om maximale investering in duurzame energie, dan gaat er overigens weinig boven zonnepanelen. Zowel op eigen dak als op andermans dak zijn de investeringskosten vele malen hoger dan bij windenergie.

Bij zelflevering light verdubbelt het aandeel duurzame energie

Dat klinkt heel mooi en het betekent volgens voorstanders 7% duurzame, door burgers opgewekte energie in 2020. Voor het gemak ga ik er van uit dat de voorstanders met energie elektriciteit bedoelen. Momenteel zijn huishoudens goed voor ongeveer 17% van het totale Nederlandse elektriciteitsverbruik. Dat wil dus zeggen dat ongeveer 1 op de 3 burgers in 2020 voordeel heeft van zelflevering light, de andere 66% mag zo’n 100 Euro per jaar extra betalen (zie Henri Bontenbal). En dat voor nog geen 20% van de doelstelling voor 2020 (14% duurzame energie betekent naar mijn weten ongeveer 35% duurzame elektriciteit).

Wanneer de voorstanders duurzame energie bedoelen dan wordt de rekening voor de resterende kleinverbruikers nog wat hoger. Want huishoudens verbruikte in 2011 ongeveer 12,5% van de totale energie in Nederland (en dient 50% van de energiebelasting op te hoesten…). Bij 7% duurzame energie door zelflevering betekent dat dat 56% van de huishoudens door zelflevering in z’n eigen energievraag kan voorzien (gas, warmte en Elektra). Als de andere 44% van de huishoudens daarvoor de rekening mag betalen betekent dat een stijging van de energieprijs met heel wat meer dan 152 Euro die Henri Bontenbal voor elektriciteit voor recent. Drie keer raden wat dat gaat betekenen voor het draagvlak onder kleinverbruikers…

Cooperatie = duurzaam

Dat lijkt de impliciete boodschap van de decentrale energielobby. Nu weet ik dat de cooperatie een lang bestaande rechtsvorm is in Nederland die mooie bedrijven heeft voortgebracht, maar om nu te stellen dat die allemaal de duurzaamste zijn… Neem de bankensector. Is de Rabobank daar werkelijk de koploper en wegbereider van verduurzaming geweest? Of waren dat commerciele banken als ASN en Triodos?

Of neem Friesland-Campina: is dat nou van oudsher de duurzaamste zuivelleverancier van Nederland? Duurzamer dan Danone of andere zuivelleveranciers?

Tijd voor een paradigmawissel

Met de vervuiler laten betalen heeft de zelfleveringsconstructie light die Rutte & Samson voorstaan naar mijn mening weinig te maken. Zelflevering light is eerder een fopspeen die afleidt van de werkelijke discussie: de vervuiler betaalt niet in Nederland, die bepaalt. Het is de kleinverbruiker die betaalt (meer nog dan in Duitsland met z’n door Nederlandse beleidsmakers verfoeide feedin systeem). De huidige energiebelasting gaat ook niet uit van de vervuiler betaalt, maar van de verbruiker betaalt. Voor de hoogte van de energiebelasting maakt het niet uit of je groene of grijze stroom afneemt.

Tijd dus voor een paradigmawissel in het energiebeleid: van de verbruiker betaalt naar de vervuiler betaalt zoals ook Pauline Westendorp bepleit. Oftewel maak van de energiebelasting een bronheffing, die afhangt van de mate van vervuiling. In de simpelste versie hou je dan enkel rekening met CO2, als je het wat beter wil doen hou je ook rekening met zaken als luchtvervuiling, effect op waterkwaliteit en hinder voor de directe omgeving.

Overtuig me in de reacties gerust van het tegendeel, maar ik geloof niet dat zelflevering light een vooruitgang is voor het draagvlak voor duurzame energie in Nederland.