Krispy's Blog

Zo eens in de zoveel tijd krijg ik de zomerkolder in m’n kop. De afgelopen weken kwam daar een vraag uit opborrelen: waarom int de Nederlandse staat wel aardgasbaten, maar geen windbaten? De Powershift bijeenkomst in combinatie met een weekendje Brugge en een Offgrid bijeenkomst bij Except doen wat dat betreft wonderen, want volgens het boekje met stadwandelingen dat we daar kochten was de wind in de middeleeuwen eigendom van de stad en betaalde de molenaar belasting voor het bouwen van een molen. Is het tijd om dat idee weer van stal te halen nu windenergie langzaam maar zeker rendabel wordt en de aargasbaten de komende decennia zullen dalen? Bij olie- en gaswinning dragen de exploitanten tenslotte ook een deel van de opbrengst af aan de samenleving?

Achtergrond

Olie, gas zijn natuurlijke hulpbronnen, net als bos, wind en zon. Volgens de economische theorie bestaat er kans op overwinsten (economic rent) voor bedrijven als de overheid niet een deel van de opbrengsten van de winning van olie en gas incasseert. Wanneer bedrijven overwinsten behalen op de exploitatie van natuurlijke hulpbronnen bestaat de kans dat er meer gewonnen wordt dan vanuit maatschappelijk oogpunt optimaal is. In de ontwikkelingseconomie speelt het begrip economic rent ook een belangrijke rol om tot een beter beheer van hernieuwbare natuurlijke hulpbronnen als zoals bossen te komen.

Het aloude idee om belasting te heffen voor het bouwen van molens kun je in dat zelfde licht zien. Net als de Nederlandse aardgasbaten, de grote bedragen die de Nederlandse staat jaarlijkst ontvangt van olie- en gasbedrijven die aardgas en olie winnen uit de Nederlandse bodem. De  Nederlandse overheid is van mening dat het aardgas in de bodem een publiek goed is en dat de opbrengst van de winning ervan dus ook ten goede moet komen aan de publieke zaak.

Wanneer je wind en zon ook als natuurlijke hulpbronnen beschouwt dan kun je eenzelfde redenering voor wind- en zonne-energie op laten gaan. Tot op heden was er altijd een probleem: elektriciteit van wind en zon waren onrendabel zonder subsidie van de overheid.

Dat is echter aan het veranderen. Zo heb ik de afgelopen maanden van verschillende kanten gehoord dat het opwekken van wind op land op sommige plaatsen in Nederland kan voor een kostprijs van 4 cent per kilowattuur. Op mijn energierekening van Greenchoice staat momenteel bijna 8 cent per kilowattuur als verkoopprijs. Dat betekent dat nieuwe windparken dus 100% winst halen en dat de staat hier geen cent van ontvangt. Niet handig bij het huidige begrotingstekort, zeker als je bedenkt dat aardgas moeizamer en daarmee duurder te winnen wordt. Terwijl de prognoses voor wind- en zonne-energie zijn dat de kosten voorlopig nog zullen dalen. Zie bijvoorbeeld dit rapport van Ecorys en CE Delft.

De consequenties

Voor de paar voorstanders van duurzame energie die nu nog niet op de kast zitten: bedenk wel dat het introduceren van windbaten, zonbaten of algemener gesteld duurzame energiebaten ook positieve consequenties heeft wanneer we de analogie met andere publieke goederen, zoals aardgas, doortrekken. Bij de winning van fossiele energievormen bestaat namelijk de mogelijkheid dat de overheid via haar dochterbedrijf Energie Beheer Nederland tot 40% van de kosten en risico’s van exploratie en/of exploitatie draagt. In 2010 bedroeg de afdracht van EBN aan de Nederlandse staat 5,3 miljard Euro (bron: jaarverslag EBN 2010).

Vanuit banken hoor ik al jaren dat ze investeringen in duurzame energieprojecten te riskant vinden, doordat ze niet weten of een nieuw kabinet het oude subsidiesysteem of de oude beleidsdoelstellingen in stand houdt. Voor een bank (en iedere andere financier) betekent extra risico dat  ze extra rente in rekening brengen (als ze al financieren), kijk maar naar de enorm oplopende verschillen in rente tussen landen als Spanje, Portugal en Griekenland en Duitsland of Nederland.

Olie- en gaswinningsbedrijven hoor ik zelden over wisselvallig beleid op gebied van de regels voor olie- en gaswinning. Wat niet vreemd is gezien de omvang van de aardgasbaten en de omvang van de investeringen die de Nederlandse staat in de winning heeft gedaan. Een zigzagkoers in beleid t.a.v. de winning van aardgas en olie heeft een veel te groot effect op de begroting om ook maar overwogen te worden. De totale aardgasbaten zijn voor 2011 op 9,9 miljard Euro ingeschat.

Conclusie

Zinnig idee, of net zo dwaas als een energiebedrijf dat je hypotheekbetaald?

Dit bericht is eerder geplaatst op het rijksduurzaamheidsnetwerk.